Sód – właściwości i zastosowanie w lecznictwie. Niedobór i nadmiar sodu w organizmie
Ewa Pakuła

Sód – właściwości i zastosowanie w lecznictwie. Niedobór i nadmiar sodu w organizmie

Sól kuchenna była niegdyś cenniejsza niż złoto. Dziś dostępna jest dla każdego. Bez soli czyli chlorku sodowego nie ma życia. Sód jest bowiem najważniejszym kationem płynu pozakomórkowego organizmu ludzkiego.

Właściwości sodu

Sód, wraz z jonem chlorkowym, utrzymuje prawidłowe stężenie osmotyczne tego płynu i osocza. Odgrywa również podstawową rolę w regulacji gospodarki wodnej i kwasowo-zasadowej oraz wpływa na stan pobudliwości komórek nerwowych i kurczliwość mięśni.

Sód przyjmujemy wraz z pożywieniem. Głównymi źródłami tego pierwiastka oprócz soli kuchennej są: wołowina, wieprzowina, wędzone mięso, konserwy, ser, zielone oliwki, chleb żytni, chipsy ziemniaczane, słone paluszki, solone orzeszki, ketchup oraz kiszona kapusta i ogórki. W celu poprawy walorów smakowych do wielu potraw dodaje się sól kuchenną.

Sód w diecie

Jak wszystko w nadmiarze, zbyt duże spożycie chlorku sodowego jest niekorzystne dla zdrowia. A większość ludzi spożywa znacznie więcej soli niż potrzebuje. Nadmiar soli kuchennej w diecie może wpływać na zatrzymanie wody w organizmie i podwyższać w ten sposób ciśnienie tętnicze krwi. W efekcie może dojść do rozwoju nadciśnienia tętniczego lub nasilenia nadciśnienia już istniejącego. Spostrzeżenie to jest oparte na obserwacji, że w krajach o wysokim spożyciu soli kuchennej, nadciśnienie tętnicze występuje szczególnie często. Tymczasem można się odzwyczaić od słonego smaku w ciągu kilku tygodni.

Zgodnie z zaleceniami WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) dobowa podaż sodu u osób dorosłych nie powinna być większa niż 3 gramy. Aby spożywać mniej soli, wystarczy do potraw dodawać zamiast soli przypraw ziołowych, jak również ograniczyć ilość artykułów spożywczych wysoko przetworzonych i gotowych.

Powiązane produkty

Zawartość soli kuchennej w produktach spożywczych

Należy pamiętać, że surowe produkty spożywcze zawierają mało chlorku sodowego, natomiast jest jej dużo w konserwach i daniach gotowych. W poniższej tabeli przedstawione są ilości produktów surowych i przetworzonych zawierających mniej więcej po 100 mg sodu.

Ilość świeżego produktu zawierającego 100 mg sodu Ilość przetworzonego produktu zawierającego 100 mg sodu
1300 g świeżych pomidorów 25 g zupy pomidorowej z puszki
2500 g warzyw strączkowych suszonych 25 g zielonego groszku konserwowego z puszki
5000 g świeżych warzyw 35 g warzyw konserwowych
3100 g surowych ziemniaków  20 g chipsów
4700 g orzeszków ziemnych w łuskach  25 g orzeszków ziemnych solonych
135 g steku surowego 1 kęs bułki typu hamburger
160 g mięsa wieprzowego surowego 8 g salami
125 g świeżej ryby 4 g śledzia typu matjas
200 ml mleka 8 g sera brie

Sól zawierają także: woda morska, sole warzywne, sól czosnkowa, kostki rosołowe, ekstrakty sosów, musztarda, ketchup, maggi, majonez i sosy do przyprawiania potraw.

Pamiętaj: 1 łyżeczka soli kuchennej = 5 g NaCl = 2 g sodu

Przemiana sodu w organizmie zależy nie tylko od wielkości spożycia tego pierwiastka, ale również od wielu czynników hormonalnych i sprawnej czynności nerek. Nadmiar spożytego sodu wydalany jest prawie wyłącznie przez nerki.

Niedobór i nadmiar sodu w organizmie

Do obniżenia stężenia sodu we krwi może dojść m. in. w następstwie:

  • wymiotów,
  • biegunki,
  • ciężkich chorób przewodu pokarmowego (zapalenie trzustki, niedrożność jelit, zapalenie otrzewnej),
  • oparzenia,
  • stosowania tiazydowych leków moczopędnych,
  • zaburzeń hormonalnych,
  • różnych chorób nerek,
  • niewydolności krążenia,
  • marskości wątroby.Gdy stężenie sodu w osoczu spada poniżej 136 mEq/l, to rozpoznaje się wówczas hiponatremię. Objawy jej mogą być różnorodne: nadwrażliwość nerwowa, drgawki, częściowy lub całkowity bezruch. W rzadkich przypadkach może wystąpić spiączka prowadząca do śmierci. Leczenie uzależnione jest od przyczyny i stopnia nasilenia niedoboru sodu.

Do wzrostu stężenia sodu we krwi może dojść m. in. w przebiegu.:

  • gorączki i nadmiernych potów,
  • biegunki,
  • wymiotów,
  • oparzeń,
  • stosowania pętlowych leków moczopędnych,
  • chorób miąższu nerek,
  • zaburzeń hormonalnych,
  • braku dostępu do wody.

Gdy stężenie sodu w osoczu wzrasta powyżej 145 mEq/l jest to tzw. hipernatremia. Dochodzi do niej wówczas gdy straty wody związane z procesami chorobowymi nie są dostatecznie wyrównywane. Jest to bardzo groźne zaburzenie, obarczone 40-60 % śmiertelnością. Często sama choroba uniemożliwia po prostu picie płynów. Głównym objawem hipernatremii jest uczucie pragnienia, a także: zmniejszenie wydzielania śliny oraz łez, osłabienie, spadek ciśnienia krwi i przyspieszenie akcji serca. Inne objawy są następstwem odwodnienia komórek mózgowych np. drżenia mięśni, bóle i zawroty głowy, drgawki, śpiączka. Leczenie ma na celu uzupełnienie niedoborów wody doustnie lub dożylnie.

Zastosowanie sodu w medycynie

Choć najczęściej chlorek sodowy kojarzy się nam z solniczką, to jednak najważniejsze zastosowanie znalazł w lecznictwie. Najczęściej jako 0,9% roztwór chlorku sodowego zwany inaczej solą fizjologiczną lub roztworem fizjologicznym soli. Roztwór chlorku sodowego o takim stężeniu podawany dożylnie działa nawadniająco i słabo moczopędnie. Stosuje się go w celu uzupełniania niedoborów płynów ustrojowych np. po zabiegach chirurgicznych i w stanach odwodnienia w wyniku obfitych wymiotów, biegunki, wstrząsu pourazowego lub oparzeń. Jałowy roztwór fizjologiczny soli zalecany jest przez okulistów do przemywania i przepłukiwania oczu.

Chlorek sodowy występuje w różnych gotowych preparatach farmaceutycznych. Są to:

  1. Preparaty chlorku sodowego do nosa w postaci 0,65 % kropli lub 0,9 % żelu, które przywracają właściwą wilgotność wysuszonej błonie śluzowej nosa, poprawiają drożność przewodów nosowych, upłynniają gęstą wydzielinę i ułatwiają usunięcie jej z nosa i zatok.
  2. Doustne preparaty uzupełniające niedobory wodno-elektrolitowe powstające w wyniku wymiotów lub biegunki (elektrolity). Są to tabletki lub saszetki z proszkiem zawierającym określone ilości chlorku sodowego, chlorku potasowego, wodorowęglanu sodowego i glukozy, które rozpuszcza się przez użyciem w wodzie. Taki roztwór można podawać niemowlętom, dzieciom i osobom dorosłym. Należy pić go małymi porcjami, ale często.
  3. Gotowe płyny z solą fizjologiczną lub płyny wieloelektrolitowe do podawania dożylnego.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak dawkować melatoninę na sen? Czy pomaga zasnąć?

    Melatonina to kluczowy hormon procesu zasypiania. Jej niedobory mogą niekorzystnie wpływać na zachowanie prawidłowego cyklu okołodobowego, a tym samym przyczyniać się do występowania zaburzeń wielu mechanizmów zachodzących w organizmie. Ilość wydzielanej melatoniny zmniejsza się wraz z wiekiem, przez co najbardziej narażone na jej niedobory są osoby starsze. Jakie inne funkcje spełnia hormon snu, jak należy go suplementować i czym objawiają się niedobory melatoniny? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

    Któż z nas chociaż jeden raz w życiu nie zetknął się z niezwykłymi, czarnymi cukierkami o ślimakowatym kształcie? Ponoć albo się je kocha, albo nienawidzi. Charakterystyczny kolor i smak słodycze te zawdzięczają zawartości ekstraktu z lukrecji – rośliny, nad której bogactwem zastosowań warto się pochylić. Czym zatem jest lukrecja, jakie ma właściwości i jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie?

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń może wpływać na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cytrynian magnezu, zwykły magnez, a może magnez z witaminą B6 – który wybrać?

    W aptekach i sklepach z suplementami dostępnych jest kilka form magnezu. Jedne preparaty występują w postaci magnezu z witaminą B6, inne określane są mianem cytrynianu magnezu (także w wersji z pirydoksyną), a jeszcze inne oferowane są w formie samego magnezu. Magnez można kupić zarówno w formie tabletek, kapsułek, saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie, jak i w postaci płynu czy żelek. Czym różnią się poszczególne suplementy, które połączenie jest najskuteczniejsze i najlepiej przyswajalne oraz dlaczego magnezu nie wolno łączyć z preparatami zawierającymi żelazo i wapń? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Co to jest cholekalcyferol – czyli jak powstaje witamina D w kapsułkach?

    Cholekalcyferol jest formą witaminy D3, która jest niezbędna do utrzymania zdrowego układu kostnego i zdrowia skóry. Może być syntetyzowana przez skórę pod wpływem promieni UVB lub przyjmowana w formie suplementów diety. Ułatwia wchłanianie wapnia i fosforu, umożliwiając m.in. prawidłowy rozwój kości i zębów.

  • Jad pszczeli – jakie ma właściwości lecznicze?

    Jad wytwarzany przez pszczoły miodne (Apis mellifera) to bezwonna, bezbarwna, gorzka ciecz, zawierająca mieszaninę różnych aktywnych substancji, takich jak peptydy, białka o właściwościach enzymatycznych czy biogenne aminy. Mimo że jest toksyną, która może prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznej, to posiada także liczne właściwości prozdrowotne. Jakie są wyniki badań dotyczących jadu pszczelego?

  • Suplementacja przy insulinooporności

    Insulinooporność jest zaburzeniem metabolizmu, które może zamienić się w poważną chorobę, która obecnie może dotyczyć nawet 2 milionów Polaków. Przyczynia się do tego przede wszystkim siedzący tryb życia, przetworzona, wysokoenergetyczna żywność, a także przewlekły stres wpływający na nasze zachowania żywieniowe – „zajadanie” problemów. Insulinooporność nie musi być leczona, niemniej jeśli na czas nie zareagujemy zmianą dotychczasowego stylu życia, może przerodzić się w pełnoobjawowe schorzenie – cukrzycę. Cennym elementem uzupełniającym dietoterapię może być racjonalna, przemyślana suplementacja. Jakie składniki szczególnie wspierają zdrowie metaboliczne?

  • Suplementacja w Hashimoto – jak wpływają na to nutraceutyki?

    Hashimoto, a raczej autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, jest coraz powszechniej diagnozowanym schorzeniem. Mówimy o nim wtedy, gdy nasz układ odpornościowy atakuje tarczycę. W chorobie tej może dojść zarówno do podwyższonej czynności gruczołu, jak i normalnej lub obniżonej czynności. Hashimoto dotyka znacznie częściej kobiety niż mężczyzn. Wsparciem działania tarczycy, jak i całej terapii, może być racjonalna suplementacja w oparciu o składniki, których skuteczność potwierdzają wyniki badań naukowych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij