Opryszczka w ciąży – objawy, przyczyny i leczenie

Opryszczka jest jedną z najczęściej występujących schorzeń wirusowych skóry i błon śluzowych, a opryszczka narządów płciowych to głównie spotykana choroba przenoszona drogą płciową. W ostatnich latach obserwuje się wzrost częstości zakażeń wirusem opryszczki. Szacuje się, że problem dotyczy dwa razy częściej kobiet niż mężczyźni. Jakie są objawy oraz przyczyny wirusa wywołującego schorzenie? Jak wygląda leczenie opryszczki w ciąży?

Opryszczka to choroba zakaźna wywołana przez wirusy HSV-1 i HSV-2 (Herpes simplex virus). Szczep HSV-1, tzw. szczep twarzowy (wargowy), odpowiedzialny jest za zmiany zlokalizowane na ustach i twarzy, natomiast szczep HSV-2 (nazywany genitalnym) – na narządach płciowych (męskich i żeńskich). Do zakażeń dochodzi za pośrednictwem drogi kropelkowej, dotyku czy kontaktów seksualnych – wirus obecny jest w wydzielinach. Wrotami dla wirusa HSV-1 jest jama ustna, a dla HSV-2 skóra i błona śluzowa narządów płciowych oraz odbytu. 

O zakażeniu pierwotnym mówimy wtedy, kiedy objawy pojawiają się po raz pierwszy. Wirus dociera do zwojów nerwowych, gdzie pozostaje w uśpieniu przez całe życie. W zakażeniu nawracającym symptomy pojawiają się po raz kolejny (następuje reaktywacja utajonego wirusa, który już jest obecny w organizmie – w zwojach nerwowych). O charakterze niepierwotnym mówi się wtedy, gdy u osoby z przeciwciałami przeciw wirusowi HSV-1 dojdzie do kontaktu z wirusem HSV-2 lub odwrotnie. Zakażenie wirusem HSV może mieć też charakter bezobjawowy. 

Opryszczka na ustach w ciąży 

Opryszczka na ustach (tzw. zimno na ustach), wywołana szczepem HSV-1, objawia się w postaci małych pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym. Pojawienie się zmian często poprzedza ból, pieczenie i świąd. Pęcherzyki te po pewnym czasie pękają, a w ich miejscu powstają najpierw owrzodzenia, a następnie strupy, po czym rozpoczyna się proces gojenia. W przypadku nawrotowego zakażenia objawy zwiastujące są silniejsze, ale wykwity zazwyczaj mniejsze. Może mu towarzyszyć także powiększenie węzłów chłonnych głowy i szyi. 

Opryszczka narządów płciowych w ciąży 

Wirus opryszczki wnika do organizmu przez uszkodzenia skóry bądź błony śluzowej (błona śluzowa wyściela pochwę, ujście cewki moczowej i odbyt). Do zakażenia może dojść podczas stosunku pochwowego, analnego lub oralnego. Po wniknięciu wirusa do organizmu zaczyna się on szybko namnażać i powoduje lokalny stan zapalny. Początkowo w postaci pęcherzyków wypełnionych surowiczym płynem, które pękając, zamieniają się w krosty, a następnie owrzodzenia. W typowym przebiegu zamiany goją się i nie pozostawiają blizn.  

Objawy pojawiają się zazwyczaj po 2-10 dniach po stosunku seksualnym. Epizod zakażenia pierwotnego zazwyczaj trwa 2-4 tygodni i może towarzyszyć mu powiększenie lokalnych węzłów chłonnych, a także gorączka, uczucie zmęczenia czy bóle mięśniowe. 

Rozpoznanie lekarz może postawić na podstawie zgłaszanych dolegliwości oraz objawów klinicznych. Potwierdzeniem jest badanie wykrywające obecność wirusa w materiale pobranym ze zmian skórnych. W badaniu serologicznym oznaczany jest poziom swoistych przeciwciał (immunoglobuliny anty-HSV1 oraz anty-HSV2), których obecność świadczy o tym, iż badana osoba przechorowała opryszczkę i w każdej chwili może dojść do jej nawrotu. 

Co stosować na opryszczkę w ciąży – leczenie opryszczki w ciąży 

Zakażenie pierwotne w ciąży jest bezwzględnym wskazaniem do terapii farmakologicznej. Warto pamiętać, że przed zastosowaniem jakiegokolwiek leku w ciąży należy skonsultować się z lekarzem. Leczenie antywirusowe należy rozpocząć jak najszybciej, ponieważ hamuje ono dalszy wysiew zmian i zapobiega występowaniu powikłań (najlepiej w 1. dniu pojawienia się objawów lub nawet w momencie zaobserwowania symptomów zwiastujących). Najczęściej stosowanym lekiem jest acyklowir. Do medykamentów wykorzystywanych w leczeniu opryszki należą również famcyklowir i walacyklowir. Dawkowanie oraz okres przyjmowania preparatu ustala lekarz. 

U kobiet, u których w wywiadzie występowały epizody infekcji HSV narządów płciowych, zaleca się podawanie acyklowiru w dawce 400 mg 2-3 razy dziennie od 34. do 36. tygodnia ciąży. Tego typu profilaktykę można również zastosować u kobiet, u których pojawiały się częste nawroty opryszczki wargowej. Postępowanie takie znacząco zmniejsza ryzyko zakażenia u noworodka. 

W przypadku zakażenia wirusem HSV u partnera kobiety ciężarnej zaleca się leczenie przeciwwirusowe oraz najlepiej abstynencję seksualną. W takiej sytuacji kobieta ciężarna powinna skontaktować się z lekarzem, który może zlecić wykonanie badania serologicznego w kierunku zakażenia HSV. 

Leczenie miejscowe jest mniej skuteczne niż terapia doustna, dlatego nie jest rutynowo zalecane. W przypadku opryszczki o niewielkim nasileniu lekarz może zalecić stosowanie plastrów lub kremu z dokonazolem. Natomiast przy zakażeniu uogólnionym terapię należy prowadzić na oddziałach intensywnej opieki medycznej, stosując dożylnie acyklowir. 

Opryszczka ciężarnych a zagrożenie ciąży – czy opryszczka jest niebezpieczna dla dziecka? 

Opryszczka w czasie ciąży może mieć wpływ na jej przebieg. Zakażenie płodu wirusem zależy od czynników, takich jak długość trwania ciąży i charakter infekcji. Najczęściej dochodzi do niego w przypadku pierwotnej infekcji HSV u matki (2%). Prawdopodobieństwo zakażenia w każdym z trzech trymestrów jest takie samo, niemniej, występuje ono bardzo rzadko. Do niedawna uważano, że pierwotne zakażenie HSV w I i II trymestrze może być przyczyną poronień, wcześniactwa czy ograniczonego wzrostu płodu, jednakże opinie te nie znalazły potwierdzenia w najnowszych badaniach. 

Jeżeli natomiast dojdzie do zakażenia płodu, konsekwencje mogą być bardzo poważne, ze śmiercią włącznie. Może dojść do zajęcia skóry, jamy ustnej, oczu oraz mózgu. Rozsiana, nieleczona infekcja może doprowadzić do zgonu. Wirus HSV typu II jest pozapołożniczym wskazaniem do zakończenia ciąży drogą cięcia cesarskiego. Oznacza to, że lekarz ginekolog-położnik nie podejmuje decyzji o przeprowadzeniu cięcia sam, a na podstawie opinii lekarza innej specjalizacji.