Hydroksychlorochina, Hydroxychloroquinum - Zastosowanie, działanie, opis

Podstawowe informacje o hydroksychlorochinie

Rok wprowadzenia na rynek
1955 (FDA, USA)
Substancje aktywne
siarczan hydroksychlorochiny, hydroksychlorochina
Działanie hydroksychlorochiny
przeciwmalaryczne (przeciwzimnicze), przeciwreumatyczne, przeciwzapalne
Postacie hydroksychlorochiny
tabletki
Układy narządowe
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ immunologiczny (odpornościowy), układ połączeń kości (stawy i jego elementy)
Specjalności medyczne
Choroby zakaźne i pasożytnicze, Dermatologia i wenerologia, Immunologia kliniczna, Ortopedia i traumatologia narządu ruchu, Reumatologia
Rys historyczny hydroksychlorochiny

Hydroksychlorochina została wprowadzona na rynek amerykański w 1955 roku.

Wzór sumaryczny hydroksychlorochiny

C18H26ClN3O

Spis treści

Wskazania do stosowania hydroksychlorochiny

Hydroksychlorochina to substancja przeciwmalaryczna. Wykorzystuje się ją w leczeniu reumatoidalnego zapalenia staów, a także tocznia (rumieniowatego układowego, rumieniowatego krążkowego). Hydroksychlorochina jest używana w leczeniu ostrych ataków malarii wywołanych przez Plasmodium vivax, P. malariae, P. ovale i wrażliwe P. falciparum, a także w leczeniu supresyjnym malarii.

Dawkowanie hydroksychlorochiny

Hydroksychlorochina jest stosowana doustnie, najlepiej podczas posiłku.

Dawka stosowana w leczeniu i częstość zależna jest od jednostki chorobowej (malaria, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń).

Należy wziąć pod uwagę, że związek ten posiada zdolność kumulowania się, dodatkowo warto podkreślić, że efekt terapeutyczny nie występuje od razu. Dawki początkowe są mniejsze - dzięki temu niweluje się ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. Hydroksychlorochina jest stosowana w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów razem z NLPZ, kortykosteroidami, metotreksatem.

Pomiędzy dawką a retinopatią występuje następująca zależność - im większa dawka, tym objawy mogą ulec nasileniu.

Dawka stosowana u dzieci zależna jest od masy ciała.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 200 mg do 800 mg (w dawkach podzielonych, zależnie od wskazań; dodatkowo wyróżnić można tutaj dawkę początkową i podtrzymującą).

Przeciwskazania do stosowania hydroksychlorochiny

Przeciwwskazaniem do stosowania tego związku jest uczulenie/nadwrażliwość na hydroksychlorochinę i inne związki 4-aminochinolinowe. Nie stosuje się również w przypadku makulopatii oka (choroba związana z plamką żółtą), retinopatii oka, zmian w siatkówce i w okresie ciąży.

Dane literaturowe donoszą również o niestosowaniu tego związku u dzieci poniżej 6 lat oraz w długoterminowym leczeniu pediatrycznym.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania hydroksychlorochiny

Hydroksychlorochina powinna być stosowana ostrożnie u osób z zaburzoną funkcją przewodu pokarmowego, chorobami neurologicznymi, u pacjentów wrażliwych na chininę czy ze stwierdzoną porfirią. Podobnie w przypadku zaburzeń wątroby, alkoholizmu.

Należy wziąć pod uwagę wrażliwość różnych gatunków z rodzaju Plasmodium na hydroksychlorochinę - związek ten nie jest skuteczny przeciwko wszystkim postaciom P. falciparum, nie jest skuteczny przeciwko egzoerytrocytarnym formom P. vivax, P. ovale, P. malarias. Związek ten nie zapobiega również infekcji wywoływanej przez Plasmodium.

Związek ten może niekorzystnie wpływać na układ sercowo-naczyniowy - zaleca się zachowanie ostrożności - stwierdzono przypadki kardiomiopatii prowadzącej do niewydolności krążenia. Hydroksycholorochina oddziałuje również na układ przewodzący w sercu - może powodować zaburzenia przewodzenia i arytmie np. blok przedsionkowo-komorowy, częstoskurcz komorowy, migotanie komór, wydłużenie odstępu QRS, PR czy QTc. Ma to znaczenia dla dłuższego stosowania tej substancji, podobnie jeśli stwierdzono przerost komory. Nie zaleca się stosowania hydroksychlorochiny u pacjentów z wrodzonym / nabytym wydłużeniem odstępu QTc, z blokiem przedsionkowo-komorowym II. i III. stopnia. Istotnym elementem przed zastosowaniem jest wyrównanie zaburzeń elektrolitowych jak hipokaliemia, hipomagnezemia czy hipokalcemia. W związku z powyższymi potencjalnymi zaburzeniami serca lekarz może zlecić badania EKG i poziomu elektrolitów.

Istotnym aspektem jest stosowanie hydroksychlorochiny z innymi lekami mogącymi powodować wydłużenie odcinka QT - należy zachować ostrożność. Podobnie w przypadku leków p/cukrzycowych - hydroksychlorochina może wpływać m.in. na poziom cukru - dlatego należy wziąć to pod uwagę u osób przyjmujących leki hipoglikemizujące. Podczas łącznego stosowania może dojść do nadmiernego spadku poziomu cukru i objawów wynikających z hipoglikemii. Istotne jest również unikanie łączenia tego związku z substancjami o potencjalnym działaniu hepatotoksycznym.

Stosowanie hydroksychlorochiny w przypadku długiego stosowania wymusza badania morfologiczne ze względu na ryzyko zahamowania czynności szpiku.

Hydroksychlorochina jest metabolizowana w wątrobie m.in. przez enzymy cytochromu P-450 (izoenzymy CYP 2C8, CYP 3A4). Jej stosowanie z inhibitorami tych enzymów może powodować wzrost stężenia tego związku i w efekcie nasilone działania niepożądane.

Wśród objawów niepożądanych można wymienić osłabienie siły mięśniowej - wymaga to kontrolnego sprawdzania m.in. odruchów ścięgnistych w celu wykrycia zmian w funkcjonowaniu mięśni.

Stosowanie hydroksychlorochiny związane było u niektórych pacjentów z wystąpieniem objawów pozapiramidowych, zachowań samobójczych.

Stosowanie hydroksychlorochiny może wiązać się ze zmianami w narządzie wzroku. Dotyczy to długotrwałego stosowania lub wysokich dawek (zmiany te odnotowano dla osób stosujących pochodne 4-aminochinoliny). Zmiany w obrębie siatkówki powinny być odpowiednio wykrywane - zaleca się regularne badania narządu wzroku. Dodatkowo niektóre leki mogą niekorzystnie wpływać na stan siatkówki jak np. tamoksyfen - nie zaleca się jego stosowania wraz z hydroksychlorochiną.

Należy zachować ostrożność u osób z zaburzoną funkcją nerek lub przyjmujących leki, które mogą ograniczać czynność tego narządu.

Związek ten może powodować zmiany w obrębie skóry jak wysypka krostkowa lub zaostrzyć istniejącą łuszczycę.

Interakcje hydroksychlorochiny z innymi substancjami czynnymi

Zwiększone ryzyko agranulocytozy.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Klozapina (Clozapine) neuroleptyki atypowe
Zwiększone ryzyko zaburzeń szpiku (supresji), neuropatii obwodowej.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Leflunomid (Leflunomide) selektywne leki immunosupresyjne
Teryflunomid (Teriflunomide) selektywne leki immunosupresyjne
Wzrost ryzyka uszkodzenia wzroku.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Wigabatryna (Vigabatrin) leki przeciwpadaczkowe - analogi GABA
Zwiększone ryzyko zmian w obrębie układu przewodzenia w serce - zmiany odcinka QT, arytmia typu TdP.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Amiodaron (Amiodarone) leki przeciwarytmiczne - klasa III
Anagrelid (Anagrelide) inne leki przeciwnowotworowe
Arypiprazol (Aripiprazol) (Aripiprazole) neuroleptyki atypowe
Azytromycyna (Azithromycin) antybiotyki makrolidowe - makrolidy
Bedakilina (Bedaquiline) substancje stosowane w leczeniu gruźlicy
Buprenorfina (Buprenorphine) substancje o działaniu agonistyczno-antagonistycznym na receptory opioidowe
Chlorpromazyna (Chlorpromazine) neuroleptyki klasyczne - pochodne fenotiazyny
Ciprofloksacyna (Ciprofloxacin) fluorochinolony
Citalopram (Citalopram) SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Cyzapryd (Cisapride) substancje hamujące perystaltykę jelit o zróżnicowanym mechanizmie działania
Doksepina (Doxepin) TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Donepezil (Donepezil) inhibitory AChE - inhibitory acetylocholinoesterazy
Efawirenz (Efavirenz) nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy
Escitalopram (Escitalopram) SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Flukonazol (Fluconazole) przeciwgrzybicze pochodne triazolu
Fluoksetyna (Fluoxetine) SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Formoterol (Formoterol) agoniści receptorów beta-2 adrenergicznych
Goserelina (Goserelin) inne leki hormonalne
Granisetron (Granisetron) setrony - antagoniści receptora serotoninowego 5-HT3
Hydroksyzyna (Hydroxyzine) antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym
Idarubicyna (Idarubicin) antybiotyki cytostatyczne
Iwabradyna (Ivabradine) inne leki nasercowe
Ketokonazol (Ketoconazole) przeciwgrzybicze pochodne imidazolu
Klarytromycyna (Clarithromycin) antybiotyki makrolidowe - makrolidy
Kwetiapina (Quetiapine) neuroleptyki atypowe
Lewofloksacyna (Levofloxacin) fluorochinolony
Metadon (Methadone) agoniści receptora opioidowego
Mirtazapina (Mirtazapine) substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Moksyfloksacyna (Moxifloxacin) fluorochinolony
Norfloksacyna (Norfloxacin) fluorochinolony
Olanzapina (Olanzapine) neuroleptyki atypowe
Ondansetron (Ondansetron) setrony - antagoniści receptora serotoninowego 5-HT3
Papaweryna (Papaverine) spazmolityki o różnym mechanizmie działania (muskulotropowe, przeciwskurczowe) - gastroenterologia
Pefloksacyna (Pefloxacin) fluorochinolony
Rysperydon (Risperidone) neuroleptyki atypowe
Rywastygmina (Rivastigmine) inhibitory AChE - inhibitory acetylocholinoesterazy
Sertralina (Sertraline) SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Sotalol (Sotalol) antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych
Takrolimus (Tacrolimus) inhibitory kalcyneuryny
Tetrabenazyna (Tetrabenazine) leki hamujące wytwarzanie noradrenaliny
Tramadol agoniści receptora opioidowego
Tyzanidyna (Tizanidine) agoniści receptorów alfa-2 adrenergicznych
Wandetanib (Vandetanib) inhibitory kinazy białkowej
Wenlafaksyna (Venlafaxine) SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory
Worykonazol (Voriconazole) przeciwgrzybicze pochodne triazolu
Wzrost ryzyka infekcji.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Deferypron (Deferiprone) antidota - odtrutki i środki chelatujące
Wzrost wchłaniania obu substancji z przewodu pokarmowego.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Lantan (Lanthanum) VARIA / INNE
Ryzyko znacznego wzrostu stężenia wymienionych substancji.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Atomoksetyna (Atomoxetine) substancje psychostymulujące i nootropowe
Digoksyna (Digoxin) glikozydy nasercowe
Duloksetyna (Duloxetine) SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory
Fezoterodyna (Fesoterodine) leki stosowane w częstomoczu i w nietrzymaniu moczu
Ryzyko nasilonych działań niepożądanych obu substancji.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Penicylamina (Penicillamine) antidota - odtrutki i środki chelatujące
Wzrost ryzyka neuropatii obwodowej.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Atorwastatyna (Atorvastatin) statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA
Brentuksymabu wedotin (Brentuximab vedotin) przeciwciała monoklonalne - przeciwnowotworowe i immunosupresyjne
Certolizumab pegol (Certolizumab pegol) inhibitory czynnika martwicy nowotworów alfa - TNF-alfa
Paklitaksel (Paclitaxel) taksoidy
Spadek działania przeciwbólowego kodeiny.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Kodeina (Codeine) agoniści receptora opioidowego
Spadek wchłaniania hydroksychlorochiny.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Chlorek wapnia (Calcium chloride) związki wapnia
Fosforan glinu (Aluminium phosphate) substancje zobojętniające
Chlorek magnezu (Magnesium chloride) związki magnezu
Cytrynian magnezu (Magnesium citrate) związki magnezu
Glukonian wapnia (Calcium gluconate) związki wapnia
Glukonolaktobionian wapnia (Calcium glubionate) związki wapnia
Laktoglukonian wapnia (Calcium lactate gluconate) związki wapnia
Mleczan magnezu (Magnesium lactate) związki magnezu
Mleczan wapnia (Calcium lactate) związki wapnia
Tlenek magnezu (Magnesium oxide) związki magnezu
Węglan magnezu (Magnesium carbonate) związki magnezu
Węglan wapnia (Calcium carbonate) związki wapnia
Wodoroasparaginian magnezu (Magnesium aspartate) związki magnezu
Znaczący wzrost metabolizmy hydroksychlorochiny.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Ryfampicyna (Rifampicin (rifampin)) antybiotyki - INNE
Zwiększone ryzyko arytmii i neuropatii obwodowej.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Erybulina (Eribulin) inne leki przeciwnowotworowe
Nasilone działanie hipoglikemizujące.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Gliklazyd (Gliclazide) doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glikwidon (Gliquidone) doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glimepiryd (Glimepiride) doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glipizyd (Glipizide) doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Insulina Aspart (Insulin aspart) insuliny
Insulina Degludec (Insulin degludec) insuliny
Insulina Detemir (Insulin detemir) insuliny
Insulina Glargine (Insulin glargine) insuliny
Insulina Glulizynowa (Insulin glulisine) insuliny
Insulina Izofanowa (Insulin isophane) insuliny
Insulina Lispro (Insulin lispro) insuliny
Insulina Neutralna (Insulin human) insuliny
Nateglinid (Nateglinide) doustne leki przeciwcukrzycowe - INNE
Repaglinid (Repaglinide) doustne leki przeciwcukrzycowe - glinidy
Zwiększone ryzyko retinopatii.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Tamoksyfen (Tamoxifen) SERM - selektywne modulatory receptora estrogenowego

Interakcje hydroksychlorochiny z pożywieniem

Jony wapniowe i magnezowe mogą ograniczać wchłanianie substancji przeciwmalarycznej.

Hydroksychlorochina może wpływać na poziom witaminy C i koenzymu Q10 - zwiększa w przypadku tych substancji.

Wpływ hydroksychlorochiny na prowadzenie pojazdów

Związek ten może wpływać niekorzystnie na zdolność prowadzenia samochodu czy obsługiwania maszyn - hydroksychlorochina może wywoływać zaburzenia akomodacji i niewyraźne widzenie.

Wpływ hydroksychlorochiny na ciążę

Hydroksychlorochina przenika przez łożysko. Nie należy stosować tego związku w okresie ciąży. Dotychczasowe dane pokazują, że stosowanie 4-aminochinolin w dawkach terapeutycznych związane było ze zmianami w OUN, ototoksycznością (np. wrodzona głuchota), zmianami w obrębie narządu wzroku (np. nieprawidłowa pigmentacja siatkówki).

Większe dawki w przypadku zwierząt powodowały śmieć embrionalną (w przypadku stosowania chlorochiny).

Wpływ hydroksychlorochiny na laktację

Związek ten obecny jest w mleku matki - w niewielkich ilościach.

Niemowlęta są wrażliwe na działanie pochodnych 4-aminochinoliny.

Należy zauważyć, że mimo przenikania tego związku do mleka matki, ilość jest niewystarczająco do zapewnienia ochrony przed malarią.

Wpływ hydroksychlorochiny na płodność

Dostępne dane dotyczące zwierząt wskazują na toksyczne działanie na płodność u samców.

Skutki uboczne

nudności
ból brzucha
nieostre widzenie
biegunka
ból głowy
wymioty
zaburzenia akomodacji
nieprawidłowe wyniki czynności wątroby
szum w uszach
zawroty głowy
szumy uszne
ratinopatia (makulopatia)
miopatia
myśli samobójcze
obrzęk naczynioruchowy
pokrzywka
psychoza
trombocytopenia
agranulocytoza
wysypka
akatyzja
zaburzenie czynności szpiku kostnego
drgawki
hipoglikemia
niedokrwistość aplastyczna
drżenie
zachowania samobójcze
dyskineza
zaburzenia pozapiramidowe
choroby wątroby i dróg żółciowych
kardiomiopatia
utrata słuchu
leukopenia
zaburzenia chodu
zmiany pigmentacyjne na skórze

Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)

Bardzo często
(≥1/10)
Często
(≥1/100 do <1/10)
Niezbyt często
(≥1/1000 do <1/100)
Rzadko
(≥1/10 000 do < 1/1000)
Bardzo rzadko
(<1/10 000)
Częstość nieznana
Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych

Objawy przedawkowania hydroksychlorochiny

Wśród objawów przedawkowania można wymienić:

  • bóle głowy, senność,
  • zaburzenia widzenia,
  • zapaść krążeniową,
  • drgawki,
  • zaburzenia oddychania, zaburzenia przewodzenia w sercu (m.in. wydłużenie odcinka QT, arytmii typu TdP).

Inne objawy sercowe to bradykardia (na skutek zmiany rytmu serca) przechodząca w migotanie komór i/lub zatrzymanie serca.

Mechanizm działania hydroksychlorochiny

Dokładny mechanizm nie jest znany.

Wiadome jest, że związek ten występuje w lizosomach pasożyta, zmieniając panujące pH, czego efektem jest zaburzona zdolność do rozkładu hemoglobiny (jest to potrzebne do rozwoju i rozmnażania pasożyta czy wytwarzania energii). Wykazano, że związek ten wpływa na polimerazę hemową pasożyta, co prowadzi do gromadzenia się toksycznego produktu beta-hematyny.

Właściwości przeciwmalaryczne zależą od zdolności Plasmodium do gromadzenia tego związku w wodniczkach pokarmowych (im większa zdolność do gromadzenia się w wodniczkach pokarmowych, tym większa wrażliwość tego związku na zarodźca malarii).

Hydroksychlorochina wykazuje również aktywność w ludzkich lizosomach, efektem tego jest zmniejszenie aktywności zapalnej oraz spadek prezentacji autoantygenu o niskim powinowactwie (co ma znaczenie w chorobach autoimmunologicznych jak toczeń czy reumatoidalne zapalenie stawu). Wpływa również na mniejsze wydzielanie cytokin jak interleukina-1 i czynnik martwicy nowotworów, a także innych mechanizmów zapalnych czy immunologicznych jak hamowanie fagocytozy, fosfolipazy A2 oraz spadku pobudzenia limfocytów CD4.

Wchłanianie hydroksychlorochiny

Biodostępność wynosi w granicach 67-74% i nie jest zależna od enancjomeru (hydroksychlorochina jest mieszaniną racemiczną).

Maksymalne stężenie jest osiągane po 3,26-3,74 godzin.

Dystrybucja hydroksychlorochiny

Jeden z enancjomerów (S) wiąże się z białkami osocza na poziomie 64%, z kolei enancjomer R w 37%.

Metabolizm hydroksychlorochiny

Metabolizm zachodzi w wątrobie - związek ten ulega N-dealkilacji (przez CYP 3A4), efektem tego są aktywny (dietylohydroksychlorochina) i nieaktywne metabolity.

Wydalanie hydroksychlorochiny

40-50% jest wydalane przez nerki, w postaci niezmienionej 16-21% z moczem, ok. 2,5% przez skórę, 24-25% z kałem.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij