Powikłania przeziębień
Przeziębienia, podobnie jak grypa, wywoływane są przez wirusy. Różnica polega na ciężkości choroby i ryzyku powikłań: groźniejsza dla życia i zdrowia jest grypa, ale powikłań przeziębień także nie można lekceważyć.
Nawet zwykłe przeziębienie może skończyć się powikłaniami, bo każda infekcja wirusowa obniża ogólną odporność organizmu. Upośledza zdolności miejscowego zwalczania drobnoustrojów przez błonę śluzową dróg oddechowych. Badania pokazują, że u jednej trzeciej przeziębionych dorosłych czynnikiem etiologicznym są rhinowirusy, koronawirusy, adenowirusy, wirusy paragrypy oraz tzw. wirusy RS.
Jak działają wirusy?
Po podrażnieniu błony śluzowej przez wirusa początkowo występuje rozszerzenie i wzrost przepuszczalności naczyń krwionośnych, później zaś obrzęk błony śluzowej i zwiększenie wydzielania gruczołów, kichania, wodnistego wycieku z nosa, wrażenia zatkania nosa, podrażnienia spojówek, bólu głowy, ból gardła i stanów podgorączkowych (do 38 stopni Celsjusza). Organizm jest wtedy osłabiony i bardzo łatwo o powikłania. U chorych na astmę oskrzelową lub przewlekłe zapalenie oskrzeli zakażenie wirusowe górnych dróg oddechowych może wyzwolić zaostrzenie choroby. Przeziębienia nie należy mylić z grypą, która jest dość ciężką chorobą całego organizmu, a nie tylko górnych dróg oddechowych. Nie wolno także mylić powikłań.
Zapalenie płuc bywa powikłaniem grypy, ale zdarza się także po przeziębieniach. Najczęstszymi jednak powikłaniami są: zapalenie zatok przynosowych i zapalenie ucha środkowego, zapalenie gardła, krtani i oskrzeli.
Zapalenie zatok
U zdrowych ludzi zatoki przynosowe kolonizują różne szczepy bakterii np. Streptococcus pneumoniae, czy Haemophilus influenzae. Jeśli uszkodzeniu lub zamknięciu ulega droga odpływu wydzieliny z zatok, a może to się stać nawet w najprostszym nieżycie górnych dróg oddechowych, dochodzi do nadmiernego rozwoju fizjologicznej i patologicznej flory bakteryjnej. Jej rozrost powoduje rozwój ostrych objawów spowodowanych uciskiem na otaczające tkanki. Do najczęstszych dolegliwości należą bóle głowy, twarzy, ropna wydzielina z nosa i złe samopoczucie ogólne.
W leczeniu zapalenia zatok ważne jest upłynnienie zalegającej wydzieliny. Trzeba więc przyjmować leki rozrzedzające wydzielinę, stosować krople do nosa, aerozole, płukanki, saunę, gorące kąpiele i kompresy.
Zapalenie ucha środkowego
To najczęstsze powikłanie przeziębienia u dzieci poniżej 6 lat, szczególnie uczęszczających do przedszkola lub żłobka. Bardziej podatne są dzieci z rozpoznaniem alergii i przerostem migdałka podniebiennego (trzeci migdał). Przyczyną tego stanu jest zakażenie górnych dróg oddechowych wnikające z nosogardła poprzez trąbkę słuchową i jej zaburzona czynność wentylacyjna. Zapalenie ucha środkowego, wywołuje paciorkowiec Streptococcus pneumonice, pałeczka Hamophilus influenzae albo Branhamella catarrhalis.
Klasyczne objawy zapalenia ucha środkowego to nasilony ból ucha, uczucie pełności i rozpierania wewnątrz ucha, a także bóle głowy, gorączka i ogólne rozbicie. U małych dzieci zapaleniu ucha często towarzyszy ból brzucha lub nieżyt żołądkowo-jelitowy o łagodnym przebiegu. Leczenie zapalenia ucha, polega na doborze odpowiedniego antybiotyku. W ciągu 48-72 godzin od rozpoczęcia leczenia objawy powinny ustąpić bez śladu. Brak poprawy po leczeniu, pojawienie się płynu wysiękowego w jamie bębenkowej jest wskazaniem do wizyty u laryngologa. Konieczne może okazać się wykonanie paracentezy, czyli nacięcie błony bębenkowej w celu uwolnienia płynu wysiękowego.
Zapalenie krtani
Objawy i przebieg różnią się u dzieci i dorosłych. Zapalenia krtani występuje zwykle w okresie jesienno-wiosennym.
- Dorośli: Najbardziej powszechne zapalenie krtani, czyli nieżytowe zapalenie krtani, zdarza się po wypiciu zimnych napojów (także w lecie) oraz po nadmiernej eksploatacji głosu. Objawom infekcji wirusowej towarzyszą suchy kaszel, chrypka, drapanie i pieczenie w gardle. Zapalenie krtani przebiegające z zajęciem błony śluzowej tchawicy również spotyka się częściej u dorosłych. Błona śluzowa krtani i tchawicy ulega infekcji wirusowej, a głównym objawem zakażenia jest wzmożone wydzielanie śluzu oraz zaleganie gęstej wydzieliny w tchawicy. Leczenie polega na stosowaniu leków rozrzedzających wydzielinę. Powrotowi do zdrowia sprzyja picie dużej ilości płynów i odpowiednia wilgotność pomieszczeń, szczególnie kiedy włączone jest ogrzewanie. Objawy mijają najczęściej szybko i bez śladu, ale czasami potrzebne jest leczenie szpitalne, najczęściej wtedy kiedy pacjent skarży się na wzmożoną duszność.
- Dzieci: Odmienność przebiegu zapalenia krtani u dzieci wynika z innej budowy krtani u małego dziecka. Luźna tkanka łączna krtani małego dziecka jest bardzo podatna na obrzęki i stany skurczowe. Dlatego u dzieci prawie zawsze występuje nagła i silna duszność. Zapalenie nagłośni wywołane jest najczęściej przez bakterie, a tzw. podgłośniowe zapalenie krtani - przez wirusy. Są to typowe stany zapalne krtani u dzieci pomiędzy 1. a 7. rokiem życia.
Zapalenie oskrzeli
Utrudnieniem w diagnozie jest to, że zapalenie oskrzeli nie daje zmian w badaniu radiologicznym klatki piersiowej. Rozpoznanie opiera się tylko na podstawie przebiegu choroby oraz osłuchiwania płuc. Najłatwiej rozpoznać je po kaszlu, najpierw suchym i męczącym, a następnie mokrym, z wykrztuszaniem wydzieliny. Przy zwężonej w wyniku obrzęku śluzówki nadmierna ilość śluzu może wywołać duszność. Po infekcjach wirusowych, nawet tych bez dodatkowego skurczu oskrzeli, kaszel związany z nadmierną wrażliwością oskrzeli może trwać do kilku tygodni. Zwykle jednak choroba ma przebieg łagodny. Za terapię wystarcza kilka dni w ciepłym łóżku. Przy nadkażeniach bakteryjnych trzeba sięgnąć po antybiotyk. Nadkażenie łatwo poznać po obecności żółtej lub zielonkawej plwociny. Całość kuracji uzupełniają leki wykrztuśne. Pamiętamy jednak, że dla pacjentów osłabionych i z przewlekłymi chorobami układu oddechowego oraz krążenia, zapalenie oskrzeli może groźne i prowadzić wprost do zapalenia płuc.
Zapalenie gardła
Nieleczone przeziębienie może prowadzić do zapalenia gardła, a to z kolei do anginy. Występuje w przebiegu większości zakażeń górnych dróg oddechowych. Zalicza się je do objawów, ale także powikłań przeziębienia. Niebezpieczne może być jesienią i zimą, kiedy zachorowaniom sprzyja wysuszenie błony śluzowej w związku z oddychaniem zbyt ciepłym i niedostatecznie nawilżonym powietrzem. Zapalenie gardła można leczyć płukankami z soli, czy olejków eterycznych albo preparatami do ssania. Bakterią odpowiedzialną za powstanie anginy (stan zapalny gardła i migdałków podniebiennych) jest paciorkowiec Streptococcus pyogenes. Typowymi objawami anginy są wysoka gorączka, nasilony ból gardła często promieniujący do ucha, zaczerwienienie gardła z obecnością ropnych czopów na migdałkach podniebiennych, powiększenie węzłów chłonnych na szyi. Leczenie nie obędzie się bez antybiotyku.