Agresja - męska dłoń w formie pięści
Weronika Grzywna

Agresja – czym jest i z czego wynika? Agresja wrodzona a agresja nabyta

Agresja jest zjawiskiem, które ma zarówno elementy wrodzone, jak i nabyte. Istnieją biologiczne uwarunkowania, które mogą wpływać na skłonność do agresji, jednak istotną rolę odgrywa również społeczne uczenie się oraz interakcje z otoczeniem. Co to jest agresja? Jakie są rodzaje agresji i jak na nią reagować? Jak jej nie ulec i nie krzywdzić innych?

  1. Czym jest agresja? Biologiczny mechanizm agresji
  2. Jak powstaje agresja?
  3. Agresja u mężczyzn i u kobiet
  4. Agresja u kobiet w ciąży
  5. Agresja u dzieci
  6. Atak agresji – jak sobie radzić, gdy dotyka nas wybuch gniewu i agresji?
  7. Jak radzić sobie z agresją, gdy jesteśmy jej ofiarami? Jak reagować na agresję?
  8. Rodzaje agresji
  9. Czy agresja to choroba?
  10. Agresja – przyczyny
  11. Agresja – leczenie i terapia. Czy są leki na agresję? Czy agresję da się wyleczyć?

Czym jest agresja? Biologiczny mechanizm agresji

W literaturze psychologicznej i społecznej istnieją różne koncepcje i definicje agresji. B. Wojciszke uważa, że agresja to „zachowanie ukierunkowane na zadanie cierpienia innemu człowiekowi, który jest motywowany do uniknięcia tego cierpienia”. Według Ranschburga agresja to „każde zamierzone działanie w formie otwartej lub symbolicznej mające na celu wyrządzenie komuś szkody, straty lub bólu”. Z kolei R. Cialdini i jego współpracownicy uważają, że agresja to „celowe działanie człowieka, którego celem jest wyrządzenie krzywdy innej osobie”.

Podsumowując, agresja to zachowanie, którego celem jest wyrządzenie komuś krzywdy nie tylko fizycznej, ale także emocjonalnej i psychologicznej.

Jak powstaje agresja?

Na przestrzeni lat powstało wiele koncepcji agresji, a najpopularniejsze to:

  • Koncepcja Freuda – według ojca psychoanalizy agresja jest instynktem, który jest niezmiennie związany z naturą człowieka,
  • Agresja jako reakcja na frustrację – według tej teorii agresja jest odpowiedzią na jakiś nieprzyjemny bodziec,
  • Agresja jako wyuczony sposób zachowania – zgodnie z tą teorią zachowania agresywne następują na skutek oddziaływań środowiska, najczęściej jest to naśladownictwo nie tylko osób w najbliższym otoczeniu, ale również tego, co zaobserwowaliśmy w mass mediach. Ponadto badania wskazują na to, że zachowania agresywne, które nie spotykają się z karą, mają tendencję do wzmocnienia naśladownictwa.

Powiązane produkty

Agresja u mężczyzn i u kobiet

Agresja często postrzegana jest jedynie jako problem wśród mężczyzn. Dzieje się tak nie dlatego, że tylko mężczyźni przejawiają agresywne zachowania. Powodem tego jest fakt, że kobiety charakteryzują się inną formą zachowań agresywnych niż mężczyźni, a co więcej, dobrze je kamuflują.

Ataki agresji u mężczyzn częściej niż u kobiet przyjmują formę agresji fizycznej. Mężczyźni mają większą tendencję do okazywania agresji w kontekście rywalizacji i mogą stosować nie tylko agresję fizyczną, ale też werbalną, która objawia się m.in. obraźliwymi słowami, wyzwiskami, manipulacją, pogróżkami itp.

Badania wykazały z kolei, że cyberagresja jest częściej obserwowana u kobiet niż u mężczyzn. Kobiety wykazują wyższy poziom agresji werbalnej oraz pośredniej. Wśród kobiet objawy agresji to m.in. wyśmiewanie innych osób, sarkazm, poniżanie innych, wykluczenie z grupy społecznej, rozpowszechnianie plotek, przewracanie oczami, głośne westchnięcia, emocjonalna manipulacja.

Z badań Björkqvist wynika natomiast, że kobiety oraz mężczyźni stosują agresję słowną w równym stopniu.

Agresja u kobiet w ciąży

Ciąża to czas, który niesie za sobą wiele zmian dla kobiety. Przede wszystkim może pojawiać się stres związany ze zdrowiem płodu, a także niepokój związany z obawami dotyczącymi objęcia nowej roli. Dodatkowo jeżeli kobieta zmaga się z innymi trudnymi czynnikami psychologicznymi, takimi jak m.in. brak partnera, trudna sytuacja finansowa czy brak wsparcia bliskich osób, stres może wyraźnie się nasilać.

W okresie ciąży zachodzą również gwałtowne zmiany w organizmie kobiety, które spowodowane są zmianami hormonalnymi. Wówczas kobieta może reagować gwałtowniej, być bardziej zestresowana i drażliwa, co może objawiać się agresją w stosunku do innych osób, a nawet samej siebie.

To naturalne, że ciąża wiąże się z silniejszymi reakcjami, niemniej jednak utrzymujący się stres może odbijać się na zdrowiu dziecka. W związku z tym warto dbać w ciąży o regulację emocjonalną i stosować techniki relaksacyjne, które pomogą w zmniejszeniu stresu.

Gdy kobieta nie jest w stanie samodzielnie poradzić sobie z nerwowością i agresją w ciąży, wtedy warto udać się do psychologa lub psychoterapeuty, który pomoże w rozpoznaniu przyczyn negatywnych emocji oraz wspomoże kobietę w nauce skutecznych strategii radzenia sobie i zmniejszania odczuwania negatywnych emocji i agresywnych zachowań w ciąży.

Sprawdź preparaty na stres w ofercie DOZ.pl

Agresja u dzieci

Agresja u dzieci wynika z innych czynników niż u osób dorosłych – nie z powodu chęci wyrządzenia komuś krzywdy, ale częściej z powodu osiągnięcia jakiegoś celu, np. zwrócenia na siebie uwagi rodziców. Będzie przejawiać się inaczej w zależności od wieku dziecka. Objawy agresji u najmłodszych dzieci to m.in.:

  • kopanie,
  • płacz,
  • bicie,
  • niszczenie przedmiotów,
  • rzucanie przedmiotami,
  • buntowanie się.
Agresja u starszych dzieci może również objawiać się przezywaniem innych dzieci, wyśmiewaniem ich, prowokowaniem bójek, wykluczeniem innych dzieci z grupy rówieśniczej. Badania pokazują, że starsze dziewczęta częściej reagują agresją pośrednią, natomiast chłopcy agresją bezpośrednią.

Należy jednocześnie pamiętać, że zachowania agresywne, w tym także autoagresywne o wysokim nasileniu, powinny zaniepokoić rodziców i skłonić do podjęcia rozmowy z dzieckiem oraz do ewentualnej wizyty u psychologa dziecięcego.

Atak agresji – jak sobie radzić, gdy dotyka nas wybuch gniewu i agresji?

W ataku agresji ogromną rolę odgrywa samoświadomość. W większości przypadków, gdy dotyka nas napad agresji, działamy automatycznie – nie zastanawiamy się nad tym co robimy, co mówimy i jak się zachowujemy. A żeby móc kontrolować agresję, musimy umieć ją najpierw rozpoznać.

Dlatego na początku warto uczyć się zwiększania samoświadomości, rozpoznawania ataku agresji i identyfikowania tego, jakie emocje nam wtedy towarzyszą, co odczuwamy w ciele i jakie myśli pojawiają się w naszej głowie. Podczas ataku agresji musimy pracować nad tym, by nie reagować impulsywnie.

Mogą nam w tym pomóc poniższe ćwiczenia:

  • Policzenie do 10 – pozwala uspokoić myśli i dać niejako chwilę na zastanowienie się nad tym, co chcemy zrobić.
  • Oddychanie pudełkowe – polega na oddychaniu przeponą np. 4:4:4:4 (przez 4 sekundy robimy wdech, 4 sekundy wstrzymujemy oddech, 4 sekundy robimy wydech i 4 sekundy wstrzymujemy powietrze). Technika ta ma za zadanie uspokoić nasz oddech, spowolnić bicie serca oraz zrelaksować umysł, dzięki czemu będziemy w stanie uspokoić się i myśleć bardziej racjonalnie.

Kluczowe znaczenie odgrywa także regularne praktykowanie technik relaksacyjnych, które pomagają uwolnić napięcie z ciała, być bardziej świadomym swojego zachowania i emocji.

Jeśli mimo prób nie jesteśmy w stanie samodzielnie poradzić sobie z atakami agresji, wtedy warto udać się do psychoterapeuty, który pomoże znaleźć przyczynę nasilonej agresji oraz wesprze nas w pracy nad zredukowaniem agresywnych zachowań i znalezieniem adaptacyjnych strategii radzenia sobie z trudnościami.

Jak radzić sobie z agresją, gdy jesteśmy jej ofiarami? Jak reagować na agresję?

Niestety każdemu z nas zdarza się doświadczać agresji w różnej formie, gdy ktoś próbuje wyładować na nas swoją złość i frustrację. Jak zatem reagować na agresję słowną i inne formy agresji? Podstawową zasadą jest to, że na agresję przede wszystkim nie należy reagować agresją. Lepiej odpowiedzieć zachowaniem asertywnym, czyli w jasny i konkretny sposób wyrazić swoje zdanie, ale jednocześnie uszanować drugą stronę. Takie zachowanie pozwoli nam wyznaczyć w jasny sposób granicę.

Najczęstsze przyczyny agresji
Najczęstsze przyczyny agresji

W przypadku niektórych zachowań agresywnych warto także okazać agresorowi zrozumienie, spróbować porozmawiać z nim na ten temat – postarać się znaleźć kompromis i polubownie rozwiązać konflikt.

Jeżeli pomimo naszych prób agresor dalej reaguje agresywnie lub narusza naszą przestrzeń osobistą, wyrządza nam krzywdę i stanowi dla nas zagrożenie, wtedy najlepszym sposobem jest natychmiastowe zakończenie takiej interakcji.

Również w przypadku dzieci na agresję nie należy reagować agresją. Zamiast tego warto spróbować uspokoić dziecko, okazać mu zrozumienie i pomóc zrozumieć emocje, jakie się pojawiły. Już od najmłodszych lat warto uczyć młodego człowieka regulowania emocji – rozumienia ich i okazywania – oraz zapoznawać dziecko z adaptacyjnymi strategiami radzenia sobie z trudnymi emocjami. Jeżeli agresywne zachowania dziecka wymykają się spod kontroli, wtedy warto porozmawiać z psychologiem dziecięcym, który pomoże w dotarciu do przyczyn problemu i podpowie, jak reagować na zachowanie dziecka i jak mu pomóc.

Rodzaje agresji

Agresję możemy podzielić na kilka rodzajów:

  • agresja wrodzona niektórzy badacze uważają, że agresja jest wrodzona, ale to, jak będzie się objawiać, zależne jest od czynników środowiskowych,
  • agresja nabyta – czyli wspomniany wpływ czynników środowiskowych, jednostka uczy się agresji poprzez obserwację otoczenia i naśladownictwo,
  • agresja słowna (agresja werbalna) – jak sama nazwa wskazuje, polega na wyrządzeniu krzywdy drugiej osobie poprzez stosowanie słów: wyzwisk, gróźb, wyśmiewania itd.,
  • agresja fizyczna – obejmuje zachowania, których celem jest wyrządzenie krzywdy fizycznej innym osobom, zwierzętom lub przedmiotom poprzez ich niszczenie,
  • agresja psychiczna – jej celem jest zadawanie szkód emocjonalnych, które wyraźnie wpływają na psychiczne funkcjonowanie jednostki, np. manipulacja emocjonalna, zastraszanie, poniżanie,
  • agresja pasywna (bierna) – zawoalowana technika agresji, która objawia się „szpileczkami” wbijanymi w drugą osobę, często pod pozorem uprzejmości czy wręcz fałszywych komplementów,
  • autoagresja – agresja wymierzona w samego siebie.

Czy agresja to choroba?

Agresja nie jest chorobą, a reakcją na różne czynniki pojawiające się w środowisku. Warto jednak pamiętać, że agresja może być objawem niektórych zaburzeń psychicznych lub innych problemów zdrowotnych, np. schizofrenii czy choroby Alzheimera.

Agresja – przyczyny

Wśród czynników, które mogą wpływać na zwiększoną intensywność zachowań agresywnych, wymienia się m.in.:

  • czynniki genetyczne,
  • czynniki hormonalne,
  • nieprawidłowości w układzie nerwowym,
  • czynniki psychologiczne – niska samoocena, trudności z regulowaniem emocji, impulsywność,
  • naśladowanie postaw agresywnych rodziców/opiekunów,
  • doświadczenie traumy,
  • przemoc w rodzinie,
  • frustrację wynikającą z niezaspokojenia potrzeb,
  • problemy z regulacją emocji,
  • presję społeczną,
  • oczekiwania kulturowe,
  • uzależnienie od substancji psychoaktywnych.

Inne będą zaś przyczyny agresji u dzieci. Przyczyny zachowań agresywnych u najmłodszych to:

  • chęć zwrócenia na siebie uwagi,
  • brak umiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami,
  • traumatyczne wydarzenia,
  • zmiany, z którymi dziecko nie może sobie poradzić,
  • obserwowanie agresji u rodziców,
  • obserwowanie przemocy w mediach,
  • brak ciepła i bezpieczeństwa w rodzinie,
  • zbyt wysokie wymagania rodziców,
  • brak wyznaczonych jasnych granic,
  • poczucie zagrożenia.

Agresja – leczenie i terapia. Czy są leki na agresję? Czy agresję da się wyleczyć?

Nad agresją można pracować samodzielnie poprzez stosowanie różnego rodzaju treningów redukujących agresywne zachowania, praktykowanie technik relaksacyjnych oraz podnoszenie swoich umiejętności komunikacyjnych.

Poważne problemy z agresją mogą również wymagać psychoterapii, której celem jest znalezienie przyczyn agresji, zmiana nieprawidłowych wzorców reagowania i zastąpienie ich adaptacyjnymi strategiami radzenia sobie z gniewem. W przypadku dzieci i młodzieży skuteczna może okazać się także psychoterapia rodzinna, która pomaga w zidentyfikowaniu problemów rodzinnych i wspólnym uczeniu się nowych wzorców.

Jeżeli ataki agresji współwystępują z innym problemem psychicznym, wówczas psychiatra może zadecydować o wdrożeniu farmakoterapii. Leki na agresję to m.in. leki przeciwpadaczkowe, leki z grupy neuroleptyków oraz selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny.

Ostateczna metoda leczenia zależna będzie od tego, co jest przyczyną ataków agresji.

  1. Chodkowski, Z. (2018). Wyznaczniki agresji i metody jej przeciwdziałania. Kultura – Przemiany – Edukacja, 6, 211-227.
  2. Archer, J. (2004). Sex differences in aggression in real-world settings: A meta-analytic review. Review of General Psychology, 8(4), 291-322.
  3. Bettencourt, B. A., & Miller, N. (1996). Gender differences in aggression as a function of provocation: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 119(3), 422-447.
  4. Eagly, A. H., & Steffen, V. J. (1986). Gender and aggressive behavior: A meta-analytic of the social psychological literature. Psychological Bulletin, 100(3), 309-330.
  5. Siemieniecki, B. i in. (2020). Agresja – zjawisko, skutki, zapobieganie. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
  6. Björkqvist, K., Österman, K., Lagerspetz, K. M. (1994). Sex differences in covert aggression among adults. Aggressive Behavior, 20(1), 27-33.
  7. Pilecka, B. (2001). Agresja jako zjawisko psychologiczne. W: R. Borkowski, red., Konflikty współczesnego świata. Kraków: Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne, 137-143.
  8. Are Women Just as Aggressive as Men? Dostęp online: https://www.psychologytoday.com/us/blog/digital-world-real-world/202302/research-casts-doubt-on-male-centred-theories-of-aggression [data: 25.09.2023].
  9. Control anger before it controls you. Dostęp online: https://www.apa.org/topics/anger/control [data: 25.09.2023].
  10. Agresja jest wrodzona? Dostęp online: https://zdrowie.pap.pl/fakty-i-mity/rodzice/agresja-jest-wrodzona [data: 25.09.2023].

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Przyczyny i objawy nerwicy – jakie są rodzaje i jak objawiają się zaburzenia nerwicowe?

    Nerwica to niepsychotyczne zaburzenie psychiczne, którego przyczyn upatruje się najczęściej w czynnikach środowiskowych oraz genetycznych. Objawy nerwicy nie obejmują wyłącznie sfery psychicznej (lęk, natrętne myśli), mogą także pochodzić ze strony układu oddechowego (np. trudności z oddychaniem), układu krążenia (np. przyspieszone tempo pracy serca), układu nerwowego (np. dezorientacja) czy układu pokarmowego (np. nudności i wymioty). W jaki jeszcze sposób mogą objawiać się zaburzenia nerwicowe?

  • Typy osobowości – jakie są? Charakterystyka

    Ludzie różnią się między sobą wyglądem, ale również – a może przede wszystkim – osobowością i charakterem. Warto poznać, w jaki sposób nauka odnosi się do tych kwestii i jakie typy osobowości wyodrębniali poszczególni badacze i myśliciele. W ten sposób możemy się również dowiedzieć, który typ osobowości sami posiadamy.

  • Jak rozpoznać "męską" depresję? Kto ma wiedzieć?

    Depresja to choroba, która może dotyczyć każdej płci, jednak niektóre cechy męskiej kultury i społeczeństwa mogą wpływać na to, w jaki sposób mężczyźni doświadczają i wyrażają objawy depresji.    

  • Wyzwania dla zdrowia psychicznego po pandemii COVID-19

    Jeszcze nigdy wcześniej nie żyliśmy w tak kosmopolitycznych warunkach. Świat trzymamy w telefonie, a na telekonferencjach łączymy się transnarodowo, międzykulturowo, interkontynentalnie. Podobnie szukamy konsultacji wirtualnych i teleporad ze specjalistami zdrowia i jedyne, co może stanowić barierę, to strefa czasowa i koszty.

  • Choroby psychiczne i związki. Jak żyć z osobą chorą psychicznie?

    Według badań przeprowadzonych przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie nawet 25% Polaków może doświadczać w swoim życiu trudności z zakresu zdrowia psychicznego. Oznacza to, że ok. 9 milionów osób boryka się z problemami wymagającym terapii lub przynajmniej konsultacji ze specjalistą z zakresu zdrowia psychicznego. Oczywiście liczby te nie dają pełnego obrazu sytuacji i nie uwzględniają osób w przejściowych kryzysach psychicznych na skutek trudnych lub traumatycznych wydarzeń z życia. Problem ten może dotyczyć nawet połowy wszystkich dorosłych – oczywistym jest więc, że duża część z tych osób może tworzyć w tym czasie związki.

  • Zdrowie psychiczne: gdzie zwrócić się o pomoc?

    Coraz więcej słyszymy o konieczności dbania o swoje zdrowie psychiczne. Informacje o tym, jak to zrobić, obiegają internet, powstają kolejne poradniki, w których zawarte są sposoby, na czym owa dbałość ma się opierać.

  • Anhedonia – czym jest? Jak odzyskać radość z życia?

    Czujesz, że nic nie sprawia Ci przyjemności? Rzeczy, które kiedyś Cię cieszyły, teraz nie mają żadnego znaczenia? Być może doświadczasz anhedonii, która niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji. Anhedonia jest nie tylko jednym z objawów depresji, ale również współwystępuje z innymi trudnościami o podłożu psychicznym.

  • E-book "Dieta na relaks". Porady i jadłospis - jak złagodzić stres dietą

    Pod wpływem chronicznego stresu organizm wykorzystuje zgromadzone zapasy ustrojowe witamin z grupy B oraz znacząco zwiększa zapotrzebowanie na pełnowartościowe białko, nienasycone kwasy tłuszczowe (szczególnie kwas DHA), witaminy, składniki mineralne oraz bioaktywne związki o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym . Istnieją jednak produkty, które pozytywnie wpływają na samopoczucie i funkcje poznawcze/

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij