Dwóch naukowców dyskuje o wynikach badań klinicznych wyświetlonych na monitorze
Justyna Piekara

Czym są badania kliniczne?

Chcąc wprowadzić nowy lek, produkt medyczny, urządzenie medyczne lub rodzaj terapii do sprzedaży, należy przeprowadzić tzw. badanie kliniczne. Ma ono na celu wykrycie i potwierdzenie skuteczności przedmiotu badań, ale także zidentyfikowanie ewentualnych działań niepożądanych, które mogłyby zagrozić zdrowiu stosujących dane rozwiązanie pacjentów.

Badania kliniczne przeprowadza się, aby dowiedzieć się, czy nowy produkt o przeznaczeniu medycznym jest skuteczny i  bezpieczny w użyciu dla ludzi. Dowiedz się, na czym polegają poszczególne fazy badań klinicznych.

Co to jest badanie kliniczne?

Według definicji badania kliniczne to badania prowadzone z udziałem ludzi w celu odkrycia lub potwierdzenia klinicznych albo farmakologicznych skutków działania leku, ale też produktu medycznego, urządzenia albo terapii. Dzięki próbom klinicznym ustala się, czy nowe metody są bezpieczne, skuteczne oraz czy działają lepiej niż obecnie stosowane sposoby leczenia. Badania kliniczne składają się z kilku faz. Każda faza analiz ma na celu udzielenie odpowiedzi na określone pytania i opiera się na wynikach otrzymanych w poprzednich etapach badania klinicznego.

Projekt  badania klinicznego może być różny i zależeć  od tego, co rzeczywiście chcą zbadać naukowcy. Przed rozpoczęciem pracy zespół naukowy definiuje protokół badania klinicznego, który zawiera wszystkie szczegóły analiz i który musi być zatwierdzony przez odpowiednie organy władzy, urzędy regulacyjne i komisje bioetyczne.

Na czym polegają kolejne fazy badań klinicznych?

Badania przedkliniczne dostarczają ogólnych informacji na temat wpływu testowanego obiektu/leku/terapii na żywy organizm. Wykorzystuje się do tego modelowanie komputerowe (badania in silico), kultury komórek (badania in vitro) oraz zwierzęta (badania in vivo). Jeżeli takie próby wypadną obiecująco, następnym krokiem jest przeprowadzenie badania klinicznego.

Faza 0 (zerowa) badania klinicznego obejmuje niewielką liczbę uczestników, zwykle jest to poniżej 15. osób.  Ten etap ma na celu wstępne przetestowanie działania leku. Farmaceutyk podaje się ochotnikom w małej dawce, aby sprawdzić, czy nie jest szkodliwy dla ludzi.

Faza I badania klinicznego obejmuje około 20–80 zdrowych osób. Przez kilka miesięcy obserwuje się wpływ leku na uczestników badania. Podczas tego etapu, oprócz oceny bezpieczeństwa, poszukuje się właściwej dawki oraz najlepszego sposobu aplikacji.

Faza II badania klinicznego obejmuje 100–300 uczestników, których ma leczyć nowy lek, czyli pacjentów z daną chorobą. Zwykle, podaje się im tę samą dawkę, która została uznana za  bezpieczna w poprzedniej fazie. Obserwacja uczestników trwa od kilku miesięcy do kilku lat. Ten etap badania klinicznego ma na celu sprawdzenie skuteczności leku, a także wykrycie wszelkich krótkoterminowych skutków ubocznych, które mają miejsce podczas jego stosowania.

Faza III badania klinicznego obejmuje około 3000 uczestników i ma na celu ostateczne potwierdzenie skuteczności badanej substancji w leczeniu danej choroby. Pozytywne wynik tego etapu prowadzą do zatwierdzenia produktu medycznego.

Faza IV badania klinicznego obejmuje tysiące uczestników i może trwać wiele lat. Odbywa się po zatwierdzeniu leku/produktu medycznego, po to, aby uzyskać więcej informacji na temat jego długoterminowego działania. Analiza danych zgromadzonych na tym etapie badań może prowadzić do opracowania nowych wskazań medycznych.

Rodzaje badań klinicznych

W zależności od przyjętych kryteriów można wyróżnić wiele rodzajów badań klinicznych. Istnieją określone schematy testowania. Otwarte badanie kliniczne to takie, w którym zarówno uczestnik, jak i personel medyczny wie, co i w jakiej dawce otrzymuje. Często stosuje się tzw. zaślepienie, które pozwala zapewnić brak wpływu na ocenę skuteczności danej terapii. W pojedynczo zaślepionym badaniu klinicznym uczestnik badania nie wie, czy otrzymuje badany preparat leczniczy, czy placebo. Przy podwójnym zaślepieniu także lekarz prowadzący badanie nie wie, jaki rodzaj terapii otrzymuje uczestnik.

„Złoty standard” eksperymentów klinicznych, pozwala minimalizować czynniki zakłócające. Stanowią go badania randomizowane, prowadzone metodą podwójnie ślepej próby, które cechuje najwyższy stopień wiarygodności. Polega ono na losowym, a tym samym niezależnym przydzieleniu uczestnika badania do grupy badanej lub do grupy kontrolnej, a następnie obserwacji występowania określonych punktów końcowych. Otrzymane wyniki opracowywane są za pomocą metod statystycznych. Dzięki wprowadzeniu randomizacji można postawić tezę, że obie grupy nie różniły się statystycznie pod żadnym względem, który byłby istotny dla eksperymentu.

Można wyodrębnić także badania komercyjne, które zazwyczaj wykonywane są z myślą o wprowadzeniu nowego preparatu do praktyki klinicznej albo znalezieniu nowego wskazania dla użytkowanego już produktu. Badania niekomercyjne to takie, których celem jest poszerzanie wiedzy i rozwój praktyki klinicznej.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia) – przyczyny i objawy

    Hiperprolaktynemia może być jednym z objawów guza przysadki (łac. prolactinoma), chorób podwzgórza, zaburzeń funkcji gruczołu tarczycowego (np. niewyrównania niedoczynności tarczycy), niewydolności nerek, ale także ciąży. Objawami, które powinny skłonić pacjenta do zbadania poziomu PRL, są zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, mlekotok, uderzenia gorąca, trądzik lub zauważalnie obniżone libido. Leczenie hiperprolaktynemii polega głównie na farmakoterapii i leczeniu przyczynowym podwyższonego stężenia PRL, czyli choroby, która wywołała ten stan.

  • APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

    APTT to jeden z parametrów krwi, którego oznaczenie jest bardzo ważne w ocenie stopnia krzepliwości krwi pacjenta, u którego planowana jest operacja chirurgiczna lub który jest leczony z powodu chorób natury zakrzepowo-zatorowej. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na czas częściowej tromboplastyny po aktywacji mogą być choroby wątroby lub zaburzenia ilości witaminy K w organizmie. Jak wygląda badanie APTT, czy jest refundowane i jak się do niego przygotować?

  • D-dimery – wskazania, normy, podwyższone. Poziom d-dimerów a zakrzepica

    Badanie d-dimerów we krwi jest jednym z głównych parametrów wykorzystywanych w diagnostyce chorób zakrzepowych takich jak zakrzepica żył głębokich dolnych czy zatorowość płucna. Skrzepy krwi znajdujące się w naczyniach krwionośnych mogą zamknąć światło tych przewodów i doprowadzić w ten sposób do bardzo poważnych komplikacji zdrowotnych. Wyróżnia się cztery podstawowe metody oznaczania stężenia d-dimerów we krwi (metoda lateksowa, immunoenzymatyczna, aglutynacji pełnej krwi i wykorzystująca przeciwciała znakowane technetem). Kiedy wykonać badanie, ile kosztuje oznaczenie stężenia d-dimerów, jak się do niego przygotować? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

  • Cholesterol HDL – badanie, normy. Co oznacza obniżony poziom „dobrego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu HDL jest jednym z głównych oznaczeń zlecanych osobom, u których ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest wysokie. Pacjenci chorujący na cukrzycę, po przebytym zawale serca, palacze oraz kobiety przyjmujące hormonalną terapię antykoncepcyjną, beta-blokery lub retinoidy powinni częściej oznaczać poziom dobrego cholesterolu i jego stosunek do LDL. Badaniami dodatkowymi, które zaleca się wykonać przy oznaczeniu HDL, są stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów. Jak należy się przygotować do oznaczenia poziomu HDL? Ile kosztuje badanie? Czy może być refundowane? Czy aby zbadać poziom cholesterolu HDL, trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Erytropoetyna (EPO) – badanie, normy, interpretacja wyników

    Badanie erytropoetyny (EPO) jest wskazane podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób krwi i nerek. Dzięki analizie poziomu erytropoetyny możliwe jest kontrolowanie odpowiedzi na wdrożone leczenie anemii, nadkrwistości i niedokrwistości. Wysoki poziom EPO jest charakterystyczny dla sportowców, którzy swoje treningi odbywają w terenach górskich, ale także, co ciekawe, dla osób palących papierosy. Badanie poziomu erytropoetyny często towarzyszy analizie morfologii krwi i hematokrytowi. Jaka jest norma EPO we krwi, czy do badania erytropoetyny należy zgłosić się na czczo i czy stosowanie EPO przez sportowców jest równoznaczne ze stosowaniem dopingu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu LDL jest jednym z elementów tzw. lipidogramu, który zaleca się wykonywać minimum raz do roku, w ramach badań profilaktycznych. Przeprowadzenie tego oznaczenia ma na celu potwierdzenie wydolności lub dysfunkcji pracy wątroby. Na zaburzenia ilości „złego cholesterolu” wpływa szereg czynników, które są związane głównie z dietą i stylem życia. Jak wygląda badanie, jakie są normy cholesterolu LDL, ile kosztuje oznaczenie i czy na pobranie krwi trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol całkowity – badanie, norma i interpretacja wyników

    Badanie poziomu cholesterolu całkowitego to jedno z podstawowych badań, które ocenia ogólny poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity to suma cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz cholesterolu VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości).

  • Lipidogram (profil lipidowy). Badanie, normy, przygotowanie

    Lipidy, czyli tłuszcze, to najważniejsze źródło energii w diecie człowieka. Jako składniki błon komórkowych i rozpuszczalniki niektórych substancji, np. witamin i hormonów, pełnią kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ludzkiego organizmu. Zaburzenia lipidowe występujące u pacjentów z nadwagą, otyłością lub obciążonym wywiadem rodzinnym mogą skutkować schorzeniami układu krwionośnego i sercowo-naczyniowego oraz podwyższać ryzyko udaru mózgu.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij