Zespół metaboliczny – co to takiego? Przyczyny i leczenie zespołu X
Małgorzata Kuberska-Kędzierska

Zespół metaboliczny – co to takiego? Przyczyny i leczenie zespołu X

Na przestrzeni lat wielokrotnie zmieniano definicję i składowe zespołu metabolicznego. Pierwotnie opisany przez Raevena jako zespół X zawierał: insulinooporność, hiperinsulinemię, nietolerancję glukozy, dyslipidemię, nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca. Kryteria rozpoznawania są wciąż niejednolite i aktualizowane. Zespół metaboliczny w Polsce dotyczy 20–30% osób dorosłych.  

Zespół metaboliczny – czym jest? 

Zespół metaboliczny (inaczej: zespół polimetaboliczny, zespół X, zespół insulinooporności, zespół Raevena, ang. metabolic syndrome) nie jest chorobą, ale zespołem pewnych nieprawidłowości metabolicznych o różnym stopniu nasilenia.

Składowe zespołu metabolicznego są czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych oraz cukrzycy typu 2.  

Podstawą zespołu jest otyłość trzewna, za nią insulinooporność, hiperinsulinizm, hiperglikemia, nadciśnienie tętnicze, aterogenna (prowadząca do miażdżycy) dyslipidemia (wysokie trójglicerydy, wysoki poziom LDL – tzw. złego cholesterolu, niski poziom HDL – tzw. dobrego cholesterolu), wysoki poziom kwasu moczowego oraz zaburzenia krzepnięcia krwi (stan prozakrzepowy). 

Zespół metaboliczny u dzieci 

Nadwaga i otyłość u dzieci stały się w ostatnich latach potężnym problemem. Dotyczy co siódmego dziecka w wieku szkolnym. Częste występowanie otyłości w tej grupie wiąże się z częstym występowaniem zespołu metabolicznego. Jego kryteria oraz sposób postępowania są podobne jak u dorosłych. 

Przyczyny zespołu metabolicznego 

Struktura zespołu metabolicznego jest wieloczynnikowa. Jakie są zatem przyczyny zespołu X? Wzajemne zależności obejmują predyspozycję genetyczną oraz czynniki środowiskowe, takie jak siedzący tryb życia, mała aktywność fizyczna ora niewłaściwy sposób odżywiania zawierający zbyt dużo kalorii i składający się ze złych tłuszczów i cukrów oraz potraw wysoko przetworzonych, przy jednoczesnym spożywaniu za małej ilości błonnika.  

Powiązane produkty

Zespół metaboliczny – kryteria. Jak rozpoznać zespół metaboliczny X? 

Obowiązujące aktualnie kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego ustaliło wspólnie kilka towarzystw w 2005 roku. Według nich muszą być spełnione 3 z 5 warunków: 

  • zwiększony obwód talii ≥80 cm u kobiet i ≥94 cm u mężczyzn, 
  • stężenie triglicerydów na czczo >150 mg/dl (1,7 mmol/l) albo leczona hipertriglicerydemia, 
  • stężenie HDL cholesterolu na czczo <40 mg/dl (1,0 mmol/l) u mężczyzn i <50 mg/dl (1,3 mmol/l) u kobiet,  
  • ciśnienie tętnicze skurczowe ≥130 mm Hg lub rozkurczowe ≥85 mm Hg albo leczenie rozpoznanego wcześniej nadciśnienia tętniczego, 
  • stężenie glukozy w osoczu na czczo ≥100 mg/dl (5,6 mmol/l) lub leczona cukrzyca typu 2.  

Diagnostyka zespołu metabolicznego – jakie badania? 

Diagnostyka zespołu metabolicznego obejmuje pomiar wagi, obwodu talii, pomiar ciśnienia tętniczego, oznaczenie poziomu glukozy (lub w przypadku jej stężenia w granicach 100–110 mg/dl – wykonanie krzywej cukru) oraz lipidogramu z krwi żylnej, a także insuliny na czczo lub krzywej insulinowej. 

Leczenie zespołu metabolicznego 

Leczenie zespołu metabolicznego powinno obejmować leczenie każdego z poszczególnych jego parametrów. Najbardziej istotne jest, aby zredukować masę ciała, bowiem ten element jest kluczowy, z niego prawdopodobnie wynikają inne składowe zespołu. W tym celu konieczne jest zwiększenie ilości aktywności fizycznej do minimum 150 minut tygodniowo oraz zmiana nawyków dietetycznych. Ważna jest kontrola farmakologiczna ciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych oraz cukrzycy bądź stanu przedcukrzycowego. Lekiem z wyboru jest tu metformina. 

Dieta w zespole metabolicznym – jak powinna wyglądać? Jak układać jadłospis?

Dieta w zespole metabolicznym powinna być niskokaloryczna i dobrze zbilansowana i polegać na:

  • zmniejszeniu spożycia nasyconych tłuszczów oraz tłuszczów trans,
  • zwiększeniu spożycia wielonienasyconych i jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (maksymalnie około 35% energii),
  • zwiększeniu spożycia błonnika pokarmowego, węglowodanów złożonych (50–60% energii), w tym produktów zbożowych pełnoziarnistych, warzyw i owoców. Około 15% energii powinno pochodzić z białka,
  • ograniczeniu spożycia soli, cukru i alkoholu,
  • regularnym spożywaniu niewielkich posiłków.  

W zespole metabolicznym zalecane są dieta śródziemnomorska oraz dieta DASH

  1. A. Mamcarz, P. Podolec, G. Kopeć i in, Polish Forum for Prevention Guidelines on Metabolic Syndrome, "Kardiologia Polska", 68 2010. 
  2. S. M. Grund, H. B. Jr Brewer, J. I. Cleeman i in., Definition of Metabolic Syndrome: Report of the National Heart, Lung, and Blood Institute/American Heart Association Conference on Scientific Issues Related to Definition, "Circulation", nr 109 2004. 
  3. E. Małecka-Tendera, A. Agnieszka Zachurzok-Buczyńska, Otyłość i zespół metaboliczny u dzieci i młodzieży- epidemiologia, klasyfikacja i leczenie, [w:] Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki,  pod red. P. Podolec, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010.
  4. A. Cichocka, Praktyczny poradnik żywieniowy w odchudzaniu oraz profilaktyce i leczeniu cukrzycy typu 2, Wydawnictwo Medyk, Warszawa 2010. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij