Psychoterapia
Urszula Borawska-Kowalczyk

Psychoterapia

Jeszcze kilkanaście lat temu psychoterapia kojarzyła się w Polsce bardzo źle. Osoby leczące się u psychiatry czy psychologa nazywane były "świrami, głupkami, psychicznymi" - taka etykietka łatwo przylegała i ciężko było z nią żyć. Osoby, które miały problemy psychiczne lub emocjonalne, z powodu wstydu i obawy przed otoczeniem, rzadko szukały wsparcia u specjalisty. Jednak od kilku lat można zauważyć rosnącą tendencję do korzystania z tej formy pomocy.

Śmiało można powiedzieć, że w ostatnim czasie powstała swego rodzaju moda na psychoterapię. Szczególnie na Zachodzie bardzo popularne jest posiadanie własnego terapeuty. W znacznym stopniu przyczyniły się do tego media, książki i artykuły poświęcone psychologii. Coraz więcej się mówi o chorobach psychicznych np. depresji, anoreksji, występujących objawach, sposobach leczenia. Psychologia przestała być "wiedzą tajemną" i stała się bardziej przystępna, zrozumiała. Ludzie chętniej i z mniejszymi obawami zgłaszają się do psychoterapeutów.

Czym jest psychoterapia?

Nie istnieje jednolita definicja psychoterapii, z którą zgadzaliby się przedstawiciele wszystkich szkół psychologii. Ogólnie przyjmuje się, że jest to planowe, intencjonalne, systematyczne oddziaływanie na pacjenta, przy pomocy słowa w ramach specyficznego kontaktu, w celu osiągnięcia sprecyzowanego celu, przy pomocy różnych metod czy technik. Jest to zastosowanie wiedzy psychologicznej do rozwiązania problemów natury psychicznej czy emocjonalnej. Obecnie coraz częściej psychoterapię stosuje się nie tylko do leczenia już powstałych zaburzeń, ale również do samorozwoju, poznawania siebie, zdobywania nowych umiejętności. Szczególny nacisk kładzie się na specyficzny kontakt, jaki się nawiązuje między pacjentem a terapeutą. Nosi on nazwę relacji terapeutycznej i jest warunkiem powodzenia psychoterapii.

Terapia somatyczna

Terapia somatyczna nie jest formą psychoterapii, jest jednak stosowana do leczenia zaburzeń psychicznych. U jej podłoża leży przekonanie, że podstawą schorzeń psychicznych są nieprawidłowości fizyczno-biologiczne powstałe np. poprzez wydzielanie nadmiernej ilości hormonów czy braku pewnych enzymów. Terapia somatyczna jest stosowana, aby zapobiec drastycznym wydarzeniom takim jak samobójstwo czy zabójstwo. Nie prowadzi do wyleczenia, a często jest przygotowaniem pacjenta do psychoterapii. W wielu chorobach psychicznych np. w depresji lekoterapia jest stosowana równolegle z psychoterapią.

Najczęściej stosowanymi formami terapii somatycznej są: terapia wstrząsowa, chemoterapia i psychochirurgia. Terapia wstrząsowa jest aplikowana w przypadku głębokich schorzeń, np. w ciężkiej depresji. Elektrowstrząsy powodują utratę świadomości na okres od kilku minut do kilku godzin. Nie do końca wiadomo, dlaczego ta metoda działa, czy jest to efekt samej utraty świadomości, rozładowania napięcia czy jeszcze czegoś innego. Terapia wstrząsowa budzi wiele kontrowersji nawet wśród psychiatrów i jest coraz rzadziej stosowana.

Chemoterapia polega na zastosowaniu środków farmakologicznych do leczenia chorób psychicznych i emocjonalnych. Leki dzielą się na trzy kategorie: środki antypsychotyczne (tłumiące reakcje psychotyczne), środki antydepresyjne (pobudzające) i środki przeciwlękowe (redukują pobudzenie towarzyszące lękowi, napięcie, podniecenie). Skutkiem farmakologii nie jest wyleczenie, ale zahamowanie i wyciszenie objawów. Zaprzestanie przyjmowania leków często powoduje nawrót choroby.

Najbardziej drastyczną (bo nieodwracalną) metodą terapii somatycznej jest psychochirurgia. Do najczęściej stosowanych należy lobotomia przedczołowa, która polega na przecięciu niektórych włókien nerwowych w mózgu. Ma to prowadzić do redukcji prześladujących emocji, wspomnień. Ze względu na niepewność wyników, jest to metoda, do której należy uciekać się jedynie w ostateczności. Obecnie jest stosowana dużo rzadziej.

Powiązane produkty

Psychoterapia psychodynamiczna

Wywodzi się z psychoanalizy Freuda. W klasycznej postaci psychoanaliza koncentruje się na psychicznych, podświadomych procesach, konfliktach. Freud uważał, że większość problemów wywodzi się z okresu wczesnego dzieciństwa, które powstały w trakcie rozwoju psychoseksualnego. Celem psychoanalizy jest wydobycie z podświadomości i wprowadzenie do świadomości wypartych wspomnień i konfliktów. Na bazie psychoanalizy powstała psychoterapia psychodynamiczna. Stosowana jest najczęściej przy zaburzeniach osobowości. Pracuje się głównie nad nierozwiązanymi konfliktami i relacjami z dzieciństwa (z rodzicami, osobami znaczącymi). Wynika to z założenia, że problemy, które ma pacjent pojawiają się w wyniku nieprawidłowego rozwoju osobowości. Terapeuta nie jest aktywny, przez większość czasu słucha. Zachęca pacjenta do opowiadania o swoich odczuciach, myślach. Celem terapii jest znalezienie rozwiązania problemów pacjenta przez niego samego, dzięki rosnącej samoświadomości i zmiana osobowości. Jest to terapia długoterminowa (nawet do kilku lat).

Terapia behawioralna

Opiera się na teorii uczenia się powstałej w latach 50-tych. Koncentruje się głównie na obecnych problemach i niewielką wagę przykłada do przeszłości. Jej celem jest zmiana zachowania człowieka bez rozstrzygania, co leży u jego podstaw. Ten rodzaj terapii odgrywa znaczną rolę w leczeniu zaburzeń lękowych. Terapeuta za pomocą różnych metod (np. wygaszanie, modelowanie) eliminuje niepożądane zachowania i "uczy" pacjenta właściwych reakcji. Wymaga to od pacjenta motywacji do zmian, działania, jego rola przypomina rolę ucznia. Terapeuta jest aktywny: pokazuje, wyjaśnia, doradza, wyznacza zadania, nagradza. Terapia behawioralna zajmuje się konkretnymi problemami jak np. lęk wysokości. Jej skutki widać dość szybko. Jednak nie do końca znana jest trwałość uzyskanej zmiany już po zakończeni terapii.

Terapia poznawcza

Wywodzi się z terapii behawioralnej i często jest stosowana łącznie z nią. Przydatna jest szczególnie w leczeniu depresji i zaburzeń lękowych. Jest to terapia koncentrująca się na obecnych problemach. Pracuje się z "przeszłością" jedynie wtedy, kiedy terapeuta zauważy, że pewne jej aspekty mają istotny wpływ na konkretne postawy czy przekonania pacjenta. Zakłada się, że postawy, myśli i emocje są ze sobą powiązane i wzajemnie z siebie wynikają. Jako podłoże zaburzeń widzi się błędy w myśleniu (irracjonalne myślenie), nieprawidłowe rozpoznawanie emocji, nieprzystosowawcze przekonania. Kiedy następuje błąd w myśleniu, generalizowanie np. "jestem do niczego", to idą też za tym odpowiednie emocje np. smutek. Psychoterapeuta za pomocą różnego rodzaju procedur analizuje z pacjentem jego przekonania, myśli, emocje, jakich doświadcza w określonych sytuacjach. Na licznych przykładach, które podaje sam pacjent, wskazuje wiele różnych możliwych interpretacji. Następnie uczy go, w jaki sposób zmienić sposób myślenia i działania tak, aby uzyskać pozytywny efekt. Celem terapii jest wyrobienie u pacjenta innego sposobu postrzegania i analizy świata oraz zdarzeń.

Psychoterapia humanistyczna

To terapia skoncentrowana na kliencie. Ma na celu głównie samorealizację, zwiększenie poczucia własnej wartości. Jest to możliwe jedynie przez bezwarunkową akceptację, którą klient otrzymuje od terapeuty. Jest to terapia niedyrektywna - zakłada, że klient jest w stanie sam rozwiązać swoje problemy. Musi tylko uwolnić się od skłonności do samooszukiwania się i od strachu. Możliwość "wygadania się" w przyzwalającej atmosferze daje szansę, że pacjent sam zauważy związki pomiędzy własnymi uczuciami i zachowaniem. Terapeuta słucha, pomaga interpretować słowa i zachowania pacjenta. Ilość i intensywność spotkań jest uzgadniana pomiędzy klientem i terapeutą.

Terapia systemowa

Człowiek jest traktowany jako element różnych systemów, np. rodziny, przyjaciół. Zazwyczaj stosowana jest jako terapia rodzinna. Problemy, zaburzenia występujące u jednej osoby są traktowane jako wynik złego funkcjonowania całej rodziny. I kiedy do terapeuty zgłasza się np. rodzic mający problemy z dzieckiem, terapia prowadzona jest z całą rodziną. Wynika to z założenia, że dziecko manifestuje objawy złego funkcjonowania całego systemu. Terapeuta koncentruje się na procesie komunikacji przebiegającej między ludźmi. Próbuje poznać zasady, wartości, przekonania funkcjonujące w tym systemie. Terapia ma charakter dyrektywny, terapeuta aktywnie w niej uczestniczy. Jest krótkoterminowa, ukierunkowana na rozwiązanie problemu. Jej celem jest zmiana systemu (komunikacji w rodzinie, błędnych przekonań). Bo to nie pacjent źle funkcjonuje, ale cały system.

Eklektyzm w psychoterapii

Coraz częściej stosowana jest podejście eklektyczne, czyli terapia zintegrowana. Nie ogranicza się ona tylko do jednego podejścia psychologicznego, ale łączy ze sobą różne nurty. Wywodzi się z założenia, że procesy psychiczne i biologiczne są ze sobą nierozerwalnie związane. W tej terapii, szukając źródła zaburzeń, uwzględnia się czynniki biologiczne, psychologiczne i społeczne. Do rozwiązania problemów stosuje się wiele różnych technik i procedur.

Metody i techniki stosowane w psychoterapii - Dialog terapeutyczny

Terapeuta zadaje pytania i słucha. Z wypowiedzi pacjenta stara się zrozumieć jego świat, uczucia, przekonania i wydobyć to czego on sam o sobie nie wie. W trakcie terapii stara się tę wiedzę przekazać pacjentowi. Pomaga mu zrozumieć i zmienić sytuację w jakiej się znajduje (np. zdobyć większą pewność siebie).

- Metody stosowane w psychoanalizie:


  • analiza swobodnych skojarzeń - polega na bieżącym opowiadaniu przez pacjenta myśli, uczuć, pragnień, wyobrażeń, które właśnie mu przychodzą do głowy
  • analiza marzeń sennych - sennych ma na celu wydobycie podświadomych motywów za pomocą symboli w snach
  • analiza oporu - w trakcie procesu swobodnego kojarzenia może dojść do momentu, kiedy pacjent nie chce lub nie potrafi omawiać pewnych myśli. Nazywane jest to oporem i traktowane jako pewna bariera pomiędzy nieświadomością a świadomością
  • analiza przeniesienia - kiedy pacjent opowiada o jakiejś osobie, która miała dla niego emocjonalne znaczenie, była źródłem wewnętrznych konfliktów (np. rodzic) zwykle zaczyna reagować emocjonalnie na terapeutę. Oznacza to, że przenosi na niego uczucia związane z tamtą osobą. Rolą terapeuty jest pomoc w odpowiedniej interpretacji przeniesionych uczuć.

- Rysunek psychoterapeutyczny

Rysowanie jet metodą projekcyjną używaną w diagnostyce. jednak samo rysowanie jest aktem, który szczególnie dla dzieci ma wartość terapeutyczną. Wyrażają w ten sposób swoje myśli i uczucia.

- Muzykoterapia

Muzyka bardzo wpływa na nastrój, emocje. W zależności od rodzaju może pobudzać ( żywa, skoczna) lub wyciszać (spokojna). Słuchanie, granie czy śpiewania wywołuje też różne skojarzenia. Muzykoterapia jest obecnie powszechnie stosowaną formą terapii.

- Zabawa

Jest to terapia stosowana głównie w stosunku do dzieci, do ich diagnozowania i leczenia. Dzieci, szczególnie młodsze, nie potrafią wyrazić słowami tego co się z nimi dzieje, na czym polegają ich problemy. Wyrażają to poprzez zabawę. Zabawki symbolizują ludzi bądź wydarzenia będące źródłem lęków. Celem tego typu terapii jest uczenie dzieci jak wyrażać swoje problemy i jak sobie z nimi radzić.

- Psychodrama

Stosowana głównie w terapii grupowej. Polega na odgrywaniu zaimprowizowanych sytuacji przed grupą. W ten sposób odtwarza się przeszłe wydarzenia i daje to szansę ponownego przeżycia emocji. Dzięki temu, że rzecz dzieje się "na niby" możliwe jest pojawienie się takich zachowań, na które pacjent nie mógłby sobie pozwolić w realnej sytuacji.

- Techniki behawioralne

Wygaszanie - jedna z najprostszych metod polegająca na nie wzmacnianiu niepożądanych zachowań. Wygaszanie jest skuteczną procedurą w sytuacji gdy wzmacnianie jest częste i nieświadome. Efekt jest silniejszy kiedy zaprzestajemy wzmacnieć niepożądane zachowanie, a dodatkowo nagradzamy to, które uważamy za właściwe

Odwrażliwianie -stopniowe oswajanie się z przedmiotami i sytuacjami wywołującymi lęk poprzez wyobrażenie ich. Zaczyna się od bodźca wywołującego najmniejszy lęk. Równocześnie stwarza się pacjentowi poczucia bezpieczeństwa, aby miał poczucie, że nic złego się z nim nie dzieje w sytuacjach, które doychczas wywoływały lęk (nawet jeśli są tylko wyobrażone)

Modelowanie - pacjent obserwuje i naśladuje terapeutę, który wykonuje czynności budzące w nim lęk. często wzmacniane jest to nagradzaniem pacjenta eśli uda mu się jakąś czynność powtórzyć

Techniki awersyjne - stosowane np. przy nadużywaniu alkoholu, nadmiernym jedzeniu, paleniu itp. takich zachowaniach , które przynoszą natychmiastową przyjemność, ale dalsze ich konsekwencje są negatywne. Bodźce, na które reaguje pacjent np. alkohol, łączy się z przykrymi bodźcami takimi jak środki wywołujące wymioty czy wstrząsy elektryczne. Metoda raczej rzadko stosowana, bo mało skuteczna, a wątpliwa etycznie.

- Relaksacja

Prowadzi do obniżenia napięcia mięśniowego i - równocześnie - złagodzenia napięcia psychicznego. Polega na wyobrażaniu sobie stanu spokoju i bezpieczeństwa oraz świadomym rozluźnianiu mięśni.

Formy terapii

Terapia indywidualna

Terapia, w której pacjent ma bezpośredni kontakt z terapeutą. Szczególnie istotne jest nawiązanie odpowiedniej relacji, polegającej na szczerości, zaufaniu, poczuciu bezpieczeństwa. Rodzaj używanych przez terapeutę metod jest związany z podejściem psychologicznym, według którego pracuje. Terapia indywidualna może być długo- lub krótkoterminowa.

Terapia rodzinna

Opiera się na założeniach terapii systemowej. Terapeuta spotyka się z całą rodziną jednocześnie (a nie z jej poszczególnymi członkami). Obserwuje jakie są między nimi relacje, dokonuje diagnozy zaburzeń struktury rodziny i dąży do ich modyfikacji. Duży nacisk kładzie się na poprawę komunikacji.

Terapia grupowa

Terapia grupowa przybiera różne formy, mogą to być grupy wsparcia (np. AA), treningi interpersonalne. Uczestnicy terapii grupowej opowiadają o swoich problemach i o ważnych dla siebie aspektach życia. To pozwala przekonać się, że inni też mają podobne problemy i zaobserwować jak sobie z nimi radzą. Grupa daje poczucie bezpieczeństwa, w którym można badać swoje prawdziwe uczucia. Jednocześnie środowisko grupy staje się dla uczestników terapii miejscem nawiązywania kontaktów między sobą, dzięki czemu mogą rozpoznać własne schematy komunikowania się oraz dowiedzieć się jak są odbierani przez innych.

Czy warto korzystać z pomocy psychoterapeuty?

Wyżej wymienione podejścia psychologiczne i przykłady pokazują jak wieloma problemami zajmuje się psychoterapia. Jest bardzo potrzebna w leczeniu chorób psychicznych, zaburzeń emocjonalnych, osobowościowych. Pozwala na zmianę niaakceptowanego zachowania. A coraz powszechniej jest środkiem rozwoju osobistego. Ludzie chętniej zgłaszają się po pomoc w trudnych sytuacjach i nie jest to już powodem do wstydu. Większa jest również dostępność psychoterapeutów. Oczywiście nie każdy potrzebuje akurat takiej pomocy czy wsparcia, jednak w ciężkich momentach trzeba pamiętać, że taka możliwość istnieje.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Przyczyny i objawy nerwicy – jakie są rodzaje i jak objawiają się zaburzenia nerwicowe?

    Nerwica to niepsychotyczne zaburzenie psychiczne, którego przyczyn upatruje się najczęściej w czynnikach środowiskowych oraz genetycznych. Objawy nerwicy nie obejmują wyłącznie sfery psychicznej (lęk, natrętne myśli), mogą także pochodzić ze strony układu oddechowego (np. trudności z oddychaniem), układu krążenia (np. przyspieszone tempo pracy serca), układu nerwowego (np. dezorientacja) czy układu pokarmowego (np. nudności i wymioty). W jaki jeszcze sposób mogą objawiać się zaburzenia nerwicowe?

  • Typy osobowości – jakie są? Charakterystyka

    Ludzie różnią się między sobą wyglądem, ale również – a może przede wszystkim – osobowością i charakterem. Warto poznać, w jaki sposób nauka odnosi się do tych kwestii i jakie typy osobowości wyodrębniali poszczególni badacze i myśliciele. W ten sposób możemy się również dowiedzieć, który typ osobowości sami posiadamy.

  • Jak rozpoznać "męską" depresję? Kto ma wiedzieć?

    Depresja to choroba, która może dotyczyć każdej płci, jednak niektóre cechy męskiej kultury i społeczeństwa mogą wpływać na to, w jaki sposób mężczyźni doświadczają i wyrażają objawy depresji.    

  • Wyzwania dla zdrowia psychicznego po pandemii COVID-19

    Jeszcze nigdy wcześniej nie żyliśmy w tak kosmopolitycznych warunkach. Świat trzymamy w telefonie, a na telekonferencjach łączymy się transnarodowo, międzykulturowo, interkontynentalnie. Podobnie szukamy konsultacji wirtualnych i teleporad ze specjalistami zdrowia i jedyne, co może stanowić barierę, to strefa czasowa i koszty.

  • Choroby psychiczne i związki. Jak żyć z osobą chorą psychicznie?

    Według badań przeprowadzonych przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie nawet 25% Polaków może doświadczać w swoim życiu trudności z zakresu zdrowia psychicznego. Oznacza to, że ok. 9 milionów osób boryka się z problemami wymagającym terapii lub przynajmniej konsultacji ze specjalistą z zakresu zdrowia psychicznego. Oczywiście liczby te nie dają pełnego obrazu sytuacji i nie uwzględniają osób w przejściowych kryzysach psychicznych na skutek trudnych lub traumatycznych wydarzeń z życia. Problem ten może dotyczyć nawet połowy wszystkich dorosłych – oczywistym jest więc, że duża część z tych osób może tworzyć w tym czasie związki.

  • Zdrowie psychiczne: gdzie zwrócić się o pomoc?

    Coraz więcej słyszymy o konieczności dbania o swoje zdrowie psychiczne. Informacje o tym, jak to zrobić, obiegają internet, powstają kolejne poradniki, w których zawarte są sposoby, na czym owa dbałość ma się opierać.

  • Anhedonia – czym jest? Jak odzyskać radość z życia?

    Czujesz, że nic nie sprawia Ci przyjemności? Rzeczy, które kiedyś Cię cieszyły, teraz nie mają żadnego znaczenia? Być może doświadczasz anhedonii, która niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji. Anhedonia jest nie tylko jednym z objawów depresji, ale również współwystępuje z innymi trudnościami o podłożu psychicznym.

  • E-book "Dieta na relaks". Porady i jadłospis - jak złagodzić stres dietą

    Pod wpływem chronicznego stresu organizm wykorzystuje zgromadzone zapasy ustrojowe witamin z grupy B oraz znacząco zwiększa zapotrzebowanie na pełnowartościowe białko, nienasycone kwasy tłuszczowe (szczególnie kwas DHA), witaminy, składniki mineralne oraz bioaktywne związki o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym . Istnieją jednak produkty, które pozytywnie wpływają na samopoczucie i funkcje poznawcze/

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij