Osteoporoza – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rehabilitacja, zapobieganie zmianom osteoporotycznym
Mateusz Burak

Osteoporoza – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rehabilitacja, zapobieganie zmianom osteoporotycznym

Osteoporoza to choroba metaboliczna kości, która polega na stopniowym zaniku masy kostnej. Na skutek obniżenia gęstości mineralnej kości dochodzi do osłabienia ich struktury, co objawia się zwiększoną podatnością na złamania. Na zachorowanie narażone są przede wszystkim osoby starsze, szczególnie kobiety w wieku okołomenopauzalnym, choć na osteoporozę mogą cierpieć także mężczyźni, a nawet dzieci. Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia zmian osteoporotycznych?

  1. Co to jest osteoporoza? Co ją wywołuje?
  2. Skąd się bierze osteoporoza? Jakie są jej przyczyny?
  3. Osteoporoza pierwotna
  4. Osteoporoza wtórna
  5. Osteoporoza – objawy. Czy osteoporoza boli?
  6. Jak rozpoznać osteoporozę?
  7. Osteoporoza – densytometria
  8. Osteoporoza – markery kostne
  9. Osteoporoza – profil kostny
  10. Jak się leczy osteoporozę?
  11. Osteoporoza w przewlekłych chorobach stawów
  12. Osteoporoza – powikłania. Czym jest złamanie osteoporotyczne?
  13. Co jeść przy osteoporozie?
  14. Osteoporoza – rehabilitacja i ćwiczenia. Sport przy osteoporozie
  15. Jak zapobiegać osteoporozie?

Czym jest osteoporoza? Jakie są czynniki ryzyka?

Osteoporoza, inaczej zrzeszotnienie kości, jest schorzeniem, w którego przebiegu dochodzi do stopniowego, znacznego zmniejszenia gęstości mineralnej kości i osłabienia struktur kostnych. Zubożenie masy kostnej zwiększa ryzyko złamań i urazów. Czynniki uznawane za potencjalnie sprzyjające rozwojowi tej choroby to m.in. uwarunkowania genetyczne, stan długotrwałego unieruchomienia, brak pionizacji, niedobory witamin i minerałów, zaburzenia metaboliczne, schorzenia o podłożu hormonalnym, źle zbilansowana dieta.

Osteoporoza może wystąpić u osób w każdym wieku, ale częściej dotyczy seniorów, zwłaszcza kobiet w okresie pomenopauzalnym. Osteoporoza rozwija się powoli, często chory nie jest jej świadomy do momentu wystąpienia złamania osteoporotycznego kości.

Różne stopnie zaawansowania osteoporozy
Różne stopnie zaawansowania osteoporozy (kręgosłup)

Osteoporoza – przyczyny

Wśród przyczyn osteoporozy wymienia się przede wszystkim: wiek (gęstość kości maleje mniej więcej po ukończeniu 35. roku życia), płeć (u kobiet w okresie przekwitania dochodzi do nagłego spadku poziomu estrogenu, co może przyczyniać się do osłabienia kości), dietę ubogą w witaminę D i wapń, zaburzenia odżywiania, stosowanie używek (alkohol, tytoń), niski poziom aktywności fizycznej, niski wskaźnik BMI, stosowanie niektórych leków (np. hormonów tarczycy, glikokortykoidów i kortykosteroidów, leków zobojętniających kwas żołądkowy, niektórych leków przeciwcukrzycowych).

Do czynników ryzyka wystąpienia osteoporozy zalicza się też przedwczesną menopauzę, obecność schorzenia związanego z zaburzeniem transportu jonów chlorkowych (mukowiscydozę), choroby tarczycy, choroby wątroby czy schorzenia stawów. Wyróżnia się dwa rodzaje opisywanego schorzenia.

Osteoporoza pierwotna

Częstość jej występowania jest największa. Związana jest z procesem starzenia, kiedy to następuje stopniowe zmniejszanie masy kostnej. Pojawia się głównie u osób starszych, szczególnie u kobiet w wieku okołomenopauzalnym, co jest związane z niższym poziomem estrogenów. Uważa się, że niedobór testosteronu u mężczyzn także wpływa na wystąpienie zmian osteoporotycznych. Osteoporoza pierwotna poprzedzona jest osteopenią.

Osteoporoza wtórna

Ten rodzaj schorzenia występuje dużo rzadziej i wiąże się przede wszystkim z przewlekłym stosowaniem określonego rodzaju środków farmakologicznych, np. heparyny, oraz z dysfunkcjami hormonalnymi, np. nadczynnością tarczycy czy hiperglikemią. Innymi przyczynami osteoporozy wtórnej mogą być również zaburzenia odżywiania, nowotwory, schorzenia przewodu pokarmowego, choroby o podłożu reumatycznym.

Czy na osteoporozę mogą chorować osoby młode? Zdecydowanie tak, zwłaszcza jeśli mamy na myśli opisywany typ wtórny. Przyczyny osteoporozy u dzieci i młodzieży mogą być różne, wymienia się tutaj m.in.: zaburzenia endokrynologiczne, takie jak nadczynność tarczycy i przytarczyc czy hiperkortyzolemia, choroby układu pokarmowego, np. zespoły złego wchłaniania, choroby nerek, schorzenia metaboliczne, jak wrodzona łamliwość kości czy zespół Marfana, nowotwory (białaczka, przerzuty do kości), stosowanie niektórych leków i używek (np. heparyny, hormonów tarczycy, zatrucie alkoholem), a także długotrwałe unieruchomienie.

Powiązane produkty

Osteoporoza – objawy. Czy osteoporoza boli?

Objawy osteoporozy mogą być różne i mogą zmieniać swoje nasilenie. Jest to uzależnione od wielu czynników. Bardzo często pacjenci opisują objawy bólowe, które nie muszą oznaczać złamania. Mogą być oznaką dużego obciążenia i tak już osłabionego szkieletu.

Poza tym najczęściej podawane przez specjalistów możliwe symptomy to:

  • zmniejszenie wzrostu,
  • zgarbiona sylwetka,
  • częste złamania w charakterystycznych lokalizacjach,
  • bóle pleców oraz innych części ciała związane ze złamaniami.
Kość z zanikiem masy kostnej
Zanik masy kostnej w kości podczas osteoporozy

Do najczęstszych złamań osteoporotycznych dochodzi w obrębie kręgosłupa piersiowego, są to tzw. złamania kompresyjne. Kolejne lokalizacje to szyjka kości udowej czy nasada dalsza kości promieniowej.

Osteoporoza – rozpoznanie i badania

Proces diagnostyczny wymaga wykonania odpowiednich badań. W tym przypadku jest to diagnostyka ukierunkowana na analizę parametrów związanych z gospodarką wapniowo-fosforanową oraz obrazowanie struktury kości. 

Osteoporoza – densytometria

Densytometria to nieinwazyjne badanie gęstości kości, które wykorzystuje się w diagnostyce osteoporozy. Wykonuje się je przy użyciu densytometru, podczas jego pracy emitowane są promienie rentgenowskie, które są przepuszczane przez kość (densytometr mierzy ilość przenikanego promieniowania – w przypadku zmniejszonej gęstości mineralnej kości promienie będą silnej przenikać). Wykonanie densytometrii pozwala na bardzo precyzyjne ustalenie stopnia porowatości struktury kostnej, zaleca się je osobom obciążonym czynnikami ryzyka.

Badaniu densytometrycznemu poddaje się bliższy koniec kości udowej oraz odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Badania przedramienia czy kości piętowej nie mają wartości diagnostycznej. Densytometria jest bezbolesna, a dawka promieniowania, jaką się podczas niej wykorzystuje, jest niewielka.

Osteoporoza – markery kostne

Markery kostne to testy wykrywające produkty degradacji struktur kostnych. Wśród nich wyróżnia się m.in. marker P1NP. Jest to wskaźnik, który informuje nas o tym, jak dynamicznie przebiega proces tworzenia kolagenu. Ze względu na swoją budowę i rozmiary z łatwością przedostaje się do dróg moczowych, dzięki czemu można oznaczyć jego poziom na podstawie analizy moczu. Kolejny istotny wskaźnik to produkt rozpadu kolagenu typu I, określany jako beta-crosslaps (beta-CTX). Można go oznaczyć zarówno z krwi, jak i na podstawie badania moczu.

Osteoporoza – profil kostny

Profil kostny to zestaw kilku parametrów ściśle związanych z gospodarką wapniowo-fosforanową, których oznaczenie pozwala na wykrycie zaburzeń związanych ze zmianami toczącymi się w układzie kostnym. Mowa tutaj o badaniu poziomu witaminy D w organizmie oraz o stężeniu wapnia całkowitego, fosforu, fosfatazy alkalicznej, niekiedy również albuminy w surowicy.

Osteoporoza – leczenie

Środkami stosowanymi w leczeniu osteoporozy są przede wszystkim bisfosfoniany należące do leków antyresorpcyjnych. W zależności od rodzaju farmaceutyki te mogą być zażywane raz w tygodniu, raz w miesiącu, raz na kwartał, a w formie wlewu – raz w ciągu roku.

Jeśli istnieją przeciwwskazania do przyjmowania bisfosfonianów, np. w przypadku pacjentów z dysfunkcjami nerek, stosuje się inne środki farmakologiczne o zbliżonym działaniu – np. denosumab (forma jego podania to iniekcje podskórne wykonywane co sześć miesięcy). Alternatywą może być hormonalna terapia zastępcza stosowana u kobiet. Powinna być kontynuowana w krótkim czasie i tylko w sytuacji niemożności przyjmowania innych środków leczniczych. Podaje się, że w przypadku terapii z wykorzystaniem hormonów istnieje ryzyko tworzenia zakrzepów krwi oraz zwiększa się prawdopodobieństwo zachorowania na niektóre rodzaje nowotworów. U mężczyzn niekiedy zaleca się przyjmowanie testosteronu. Podczas leczenia osteoporozy należy także pamiętać o suplementacji wapnia i witaminy D.

Leczenie osteoporozy to nie tylko przyjmowanie leków, ale również zmiana stylu życia. Jest to konieczne, aby uchronić się przed przykrymi skutkami tego schorzenia.

Osteoporoza w przewlekłych chorobach stawów

Osteoporoza może występować także w przypadku innych schorzeń narządu ruchu. Bardzo często wymienia się tutaj reumatoidalne zapalenie stawów. Ta choroba reumatyczna powoduje nawet kilkukrotnie większe zmniejszenie masy kostnej niż w przypadku osób zdrowych. Plamiste zaniki kostne, rozrzedzenie i zmniejszenie gęstości kości mogą pojawiać się także w zespole Sudecka. Osteoporoza może również występować u pacjentów ze stwierdzonym zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa czy układowymi zapalnymi chorobami tkanki łącznej, jak np. twardzina układowa czy toczeń rumieniowaty układowy.

Osteoporoza – powikłania. Czym jest złamanie osteoporotyczne?

Mianem złamania osteoporotycznego określa się uraz, którego rezultat w postaci złamania jest niewspółmierny do działającej siły. Dzieje się tak z uwagi na znacznie osłabioną strukturę kości. Przykładowymi lokalizacjami takich złamań są: szyjka kości udowej, nasada dalsza kości promieniowej, kręgi odcinka piersiowego oraz kość piszczelowa. Konsekwencją takich urazów może być w najlepszym przypadku utrudniony zrost kostny i powolne gojenie. Zdarza się, że u osób w podeszłym wieku tego typu kontuzje kończą się śmiercią. Szczególnie niebezpieczne są złamania w obrębie kości udowej – prowadzą do długotrwałego unieruchomienia, co tylko potęguje zmniejszenie gęstości struktur kostnych oraz sprzyja powstawaniu zmian zakrzepowych.

Dieta przy osteoporozie

Jak leczyć osteoporozę? Warto pamiętać, że poza stosowaniem środków farmakologicznych należy zadbać także o odpowiednie odżywianie. W diecie przy osteoporozie bardzo ważne jest wzbogacanie jadłospisu o mleko, przetwory mleczne, owoce i warzywa, nasiona, kurkumę, pomidory, oleje roślinne, chude mięso czy tłuste ryby morskie. Unikać należy warzyw zawierających szczawiany, wysoko przetworzonych wędlin, smalcu, słoniny, tłustego mięsa, czekolady, słodyczy, alkoholu, napojów gazowanych czy tłustych serów.

Co jeść przy osteoporozie? Dieta bogata w wapń i witaminę D
Co jeść przy osteoporozie? Dieta bogata w wapń i witaminę D3

Osteoporoza – rehabilitacja i ćwiczenia. Sport przy osteoporozie

Leczenie naturalne w osteoporozie powinno objąć zastosowanie rehabilitacji i różnego rodzaju aktywności fizycznej. Istotne jest podejmowanie rekreacji w postaci spacerów, chodzenia z kijkami, ćwiczeń z oporem, pływania czy wykonywania porannych ćwiczeń ogólnokondycyjnych.

Udokumentowane pozytywne efekty leczenia osteoporozy posiada ekspozycja na zmienne pole magnetyczne, stosowanie rezonansu stochastycznego czy ćwiczeń na platformie wibracyjnej.

Przykładami ćwiczeń dla osób chorych na osteoporozę, możliwych do wykonania samodzielnie w domu, mogą być:

  1. Pozycja: siad na krześle, ręce skrzyżowane na klatce piersiowej, stopy rozstawione szeroko. Ruch: polega na przejściu z siadu na krześle do pozycji półprzysiadu i utrzymaniu napięcia izometrycznego przez 5-7 sekund. Ćwiczenie warto powtórzyć w 2 seriach po 5-8 razy.
  2. Pozycja: stanie w lekkim rozkroku, ręce wzdłuż tułowia, w rękach hantelki. Ruch: polega na wykonaniu wykroku i utrzymaniu pozycji przez 3-5 sekund. Ćwiczenie należy powtórzyć w 2-3 seriach po 8 powtórzeń.
  3. Pozycja: leżenie tyłem, nogi ugięte w stawach kolanowych, wokół podudzi zawiązana taśma do ćwiczeń, ręce skrzyżowane na klatce piersiowej. Ruch: polega na unoszeniu bioder do linii łączącej kolana i barki z jednoczesnym napinaniem taśmy. Pozycję końcową należy utrzymać 5-8 sekund. Ćwiczenie wykonujemy w 2-3 seriach po 10 powtórzeń.
Warto udać się do poradni osteoporozy. Pomoże to uzyskać wszystkie niezbędne wskazówki do właściwego zaplanowania dalszego postępowania leczniczego.

Osteoporoza – zapobieganie

Działania profilaktyczne w przypadku osteoporozy są nieocenione. Szybkie reagowanie na zmiany, takie jak osteomalacja, może pomóc w zahamowaniu postępów demineralizacji kośćca. Do takich działań zaliczają się przede wszystkim: ekspozycja na promienie słoneczne, która dostarcza odpowiedniej dawki witaminy D, regularna aktywność fizyczna, dbanie o prawidłowy wskaźnik masy ciała, unikanie toksycznych substancji, takich jak alkohol, tytoń czy inne używki.

  1. Dunnewind T., Dvortsin E. P., Smeets H. M. i in., Economic consequences and potentially preventable costs related to osteoporosis in the Netherlands, „Value Health.” 2017, nr 20, s. 762–768.
  2. Kuo T. R., Chen C. H., Bone biomarker for the clinical assessment of osteoporosis: recent developments and future perspectives, „Biomark Res.” 2017, nr 5, s. 18.
  3. Lee J., Vasikaran S., Current recommendations for laboratory testing and use of bone turnover markers in management of osteoporosis, „Ann Lab Med.” 2012, nr 32, s. 105–112.
  4. Vasikaran S., Eastell R., Bruyère O. i in., Markers of bone turnover for the prediction of fracture risk and monitoring of osteoporosis treatment: a need for international reference standards, „Osteoporosis Int.” 2011, nr 22, s. 391–420.
  5. Pilmane M., Salma-Ancane K., Loca D. i in., Strontium and strontium ranelate: historical review of some of their functions, „Mater Sci Eng C.” 2017, nr 78, s. 1222–1230.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Dieta przy osteoporozie – jak powinna wyglądać?

    Znana od tysiącleci, ale dopiero od niedawna uważana za chorobę, a nie jak dotychczas sądzono – naturalny wynik starzenia się organizmu. I choć postrzega się ją raczej jako problem ludzi dorosłych, występuje również i u młodzieży w okresie rozwoju. Na jej postęp niebagatelny wpływ ma to, co jemy. Osteoporoza – jak powinna wyglądać dieta w tym schorzeniu? Co jeść, a czego unikać? 

  • Osteoporoza - cicha choroba

    Nazwa osteoporoza pochodzi z języka greckiego i łacińskiego: greckie osteon oznacza kość, a łacińskie porus to otwór, ubytek, dziura. I już w zasadzie wytłumaczenie pochodzenia nazwy wyjaśnia wszystko.

  • Zioła na menopauzę – jakie złagodzą objawy klimakterium?

    Około 50. roku życia kobiety wygasa czynność hormonalna jajników, następuje spadek poziomu estrogenów i zanika miesiączka. Rozpoczyna się szczególny okres życia kobiety, jakim jest okres menopauzy, inaczej nazywany klimakterium lub przekwitaniem. Niedobór estrogenów powoduje występowanie wielu uciążliwych objawów. By menopauza była nieco przyjemniejszym okresem w życiu, wiele kobiet sięga po zioła pozwalające na łagodzenie objawów klimakterium. Które zioła warto wybrać i jak bezpiecznie je stosować? 

  • Ostropest plamisty i jego właściwości

    Wspomaga pracę wątroby, działa profilaktycznie w kierunków chorób neurodegeneracyjnych, poprawia stan skóry, a na dokładkę wspomaga laktację – naukowcy wskazują na mnóstwo wszechstronnych działań preparatów na bazie ostropestu plamistego. Trzeba jednak pamiętać, że zioło może wspomóc leczenie, ale nie zastąpi terapii konwencjonalnej.

  • Czy witamina C wpływa na zachowanie masy mięśniowej?

    Dbanie o gorset mięśniowy jest ważne nawet u osób w podeszłym wieku. Z upływem lat postępuje zanik masy mięśniowej, który wpływa znacząco na sprawność fizyczną, a tym samym na jakość życia. Osoby starsze, które dostarczają organizmowi odpowiedniej dawki witaminy C są w najlepszej kondycji fizycznej i mają większą masę mięśni, informują naukowcy z Uniwersytetu Wschodniej Anglii.

  • Witamina D - wytyczne suplementacji

    Pod pojęciem witamina D mieści się grupa rozpuszczalnych w tłuszczach steroidowych organicznych związków chemicznych. Podstawowe znacznie mają dwie formy witaminy D: witamina D2 naturalnie występująca w roślinach oraz przede wszystkim witamina D3 (cholekalcyferol) naturalnie występująca w organizmach zwierzęcych.

  • Witamina D i pochodne — niedobór, nadmiar, źródła występowania, dawkowanie

    Niedobór witaminy D może mieć więcej niż 90 proc. Polaków. To spory problem, ponieważ witamina D ma ogromne znaczenie dla naszego zdrowia. Jest dobra na kości i odporność, wspomaga układ krwionośny, wpływa na nastrój, ma też wiele innych funkcji. Gdzie jej szukać, jak ją przyjmować i jak rozpoznać niedobór oraz nadmiar witaminy D w organizmie?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij