Tężec – objawy i leczenie. Jak wygląda profilaktyka tężca?
Katarzyna Gmachowska

Tężec – objawy i leczenie. Jak wygląda profilaktyka tężca?

Tężec jest groźną chorobą zakaźną wywoływaną przez przetrwalniki tężca bytujące w glebie, wodzie, kurzu czy odchodach zwierząt. Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez zabrudzenie nawet niewielkiej rany. Jakie są objawy tężca? Co robić, gdy doszło do zakażenia? W jaki sposób chronić się przed tężcem? Podpowiadamy. 

Objawy zakażenia tężcem pojawiają się po około 1–3 tygodniach od ekspozycji i obejmują napadowe skurcze mięśni twarzy, tułowia i kończyn, które są wywoływane bodźcami zewnętrznymi takimi jak hałas, światło czy dotyk. Ze względu na wysoką śmiertelność choroby leczenie prowadzi się w warunkach oddziału intensywnej opieki medycznej. Najskuteczniejszą metodą profilaktyki przeciwtężcowej jest szczepienie ochronne. Należy pamiętać o podawaniu dawek przypominających u dorosłych co 10 lat.  

Tężec – charakterystyka i rodzaje. Jak dochodzi do zakażenia? 

Tężec jest ciężką chorobą zakaźną układu nerwowego, wywołaną przez działanie neurotoksyny tężcowej. Toksyna tężcowa jest produkowana przez laseczki tężca (łac. Clostridium tetani). Bakterie tężca, które bytują w glebie, po zabrudzeniu rany produkują toksynę, która blokuje zakończenia nerwowe. Konsekwencją tego jest porażenie mięśni, w tym także mięśni oddechowych, nadwrażliwość na bodźce, a nawet zgon. Okres rozwoju tężca wynosi od 3 dni do 3 tygodni od zanieczyszczenia rany. Ze względu na przebieg kliniczny zakażenia bakteriami tężca wyróżnia się dwie postacie choroby – miejscową oraz uogólnioną. 

Warto podkreślić, iż laseczki tężca powszechnie występują w glebie, kurzu, wodzie oraz w przewodzie pokarmowym zwierząt. Zarodniki, które są wytwarzane przez bakterie tężca, są wyjątkowo oporne na niekorzystne warunki środowiskowe oraz środki dezynfekcyjne.  
Tężec cechuje się wysoką śmiertelnością i wymaga leczenia w oddziale intensywnej terapii. Przy podejrzeniu tężca należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.  

Tężec noworodkowy 

Tężec noworodkowy jest bardzo ciężką chorobą, charakteryzującą się gwałtownym przebiegiem oraz dużą śmiertelnością. Pierwsze objawy w postaci skurczów mięśni żuchwy i twarzy pojawiają się już w drugim dniu od zakażenia. Jednocześnie występują także objawy ogólne takie jak wysoka gorączka, osłabienie oraz trudności w ssaniu. Skurcze mięśni stopniowo obejmują mięśnie tułowia i kończyn, charakterystyczne jest wygięcie łukowate ciała. Napady tężcowe są wyzwalane przez światło, dźwięk lub dotyk. Zgon dziecka następuje po 3–28 dniach od porodu. Przechorowanie tężca w okresie noworodkowym często prowadzi do upośledzenia umysłowego i zaburzeń neurologicznych.  

Tężec – przyczyny i czynniki ryzyka  

Ze względu na powszechne występowanie przetrwalników bakterii tężca w glebie, kurzu, wodzie oraz przewodzie pokarmowym zwierząt, tężec jest poważnym zagrożeniem dla osób nieszczepionych.  

Do zakażenia tężcem może dojść nawet przez drobną ranę lub otarcie naskórka. Zanieczyszczenie rany glebą, kurzem lub brudem prowadzi do przedostania się bakterii tężca w dogodne do jej rozwoju warunki beztlenowe panujące w ranie. Wytwarzane przez laseczki tężca toksyny (tetanospazmina, tetanolizyna) powodują uszkodzenia układu nerwowego i rozwój objawów.  

Do grup ryzyka szczególnie narażonych na zakażenie tężcem zalicza się rolników, osoby w podeszłym wieku, rozległe oparzenia, narkomanię oraz pogryzienia przez zwierzęta. Warto podkreślić, że tężcem nie można się zarazić od osoby chorej.  

Powiązane produkty

Tężec u dzieci i dorosłych – objawy  

Ze względu na obraz kliniczny tężca wyróżnia się dwie postacie choroby – uogólnioną oraz miejscową.  

Postać uogólniona stanowi około 80% wszystkich przypadków tężca. Do początkowych objawów zakażenia tężcem zalicza się osłabienie, bóle głowy, niepokój, bezsenność, zaczerwienienie twarzy oraz wzmożoną potliwość. Następnie u osób chorych pojawia się szczękościsk, skurcze mięśni karku, klatki piersiowej, grzbietu oraz kończyn. Napady tężcowe, charakteryzujące się atakami prężeń trwających około 10 sekund, wywoływane są przez bodźce zewnętrzne takie jak dotyk, hałas, światło. W trakcie napadu tężcowego chory odgina się łukowato ku tyłowi oraz występuje tzw. uśmiech sardoniczny (powstaje na skutek porażenia mięśni mimicznych twarzy, objawia się wysuniętymi ustami, zmarszczonym czołem oraz przymkniętymi oczami). Napadom tężcowym towarzyszą także zaburzenia ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia krążenia oraz wzmożona potliwość.  

Postać miejscowa zakażenia tężcem występuje rzadko i charakteryzuje się wzmożonym napięciem mięśni oraz prężeniami mięśni sąsiadujących z miejscem zranienia. Postać miejscowa tężca ma zazwyczaj łagodny przebieg i rzadko prowadzi do śmierci.  

Tężec – diagnostyka. Co robić, gdy doszło do zakażenia tężcem? 

W przypadku pojawienia się objawów sugerujących zakażenie tężcem, zwłaszcza u osoby nieszczepionej, należy jak najszybciej udać się do lekarza. Rozpoznanie tężca stawia się na podstawie charakterystycznych objawów choroby. Należy dokładnie obejrzeć skórę pod kątem ewentualnych zranień.  

Każdy przypadek zakażenia tężcem lekarz zgłasza do Państwowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.  

Tężec – leczenie, rokowania, powikłania  

W przypadku podejrzenia tężca należy jak najszybciej podać pacjentowi antytoksynę, która neutralizuje toksyny tężcowe. Każdy chory z tężcem jest hospitalizowany na oddziale intensywnej opieki medycznej. Zaleca się chirurgiczne oczyszczenie rany, aby usunąć martwicze tkanki wraz z bakteriami tężca. Stosuje się także antybiotykoterapię, wyrównywanie zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej a w przypadku zaburzeń oddychania – sztuczną wentylację. 

Choroba cechuje się wysoką śmiertelnością, według danych medycznych zgon następuje u 30–50% osób chorych na tężec.  

Powikłaniami tężca są zapalenie płuc, złamania kręgów, żeber, zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca oraz krwiaki śródmięśniowe.  

Tężec – profilaktyka. Szczepionka na tężec  

Do podstawowych zasad profilaktyki przeciw zakażeniu tężcem należy przestrzeganie higieny osobistej, zwłaszcza podczas pracy w rolnictwie, ogrodnictwie, a także hodowli zwierząt.  

W przypadku zranienia skóry należy oczyścić ranę, stosując środki antyseptyczne na rany, a w razie jej zabrudzenia lub złego gojenia się zaleca się opracowanie chirurgiczne mające na celu usunięcie martwiczych tkanek oraz ciał obcych.  

Do profilaktyki poekspozycyjnej, czyli po zranieniu grożącym zachorowaniem na tężec, podaje się szczepionkę przeciw tężcowi. W przypadku dużego ryzyka zakażeniem laseczkami tężca zaleca się jak najszybsze podanie swoistej antytoksyny przeciwtężcowej łącznie ze szczepionką.  

Najskuteczniejszą metodą profilaktyki przed zachorowaniem na tężec jest wykonanie pełnego schematu szczepienia (szczepionka DTP lub szczepionki skojarzone) oraz podawanie dawek przypominających co 10 lat. Aktualnie w Polsce obowiązkowym szczepieniom na tężca podlegają dzieci i młodzież do 19. roku życia. Osoby dorosłe powinny przyjmować dawki przypominające co 10 lat. U osób nieszczepionych zaleca się jak najszybsze wykonanie szczepienia w schemacie podstawowym z trzech dawek i późniejsze podawanie dawek przypominających.  

Warto pamiętać, że przechorowanie tężca nie pozostawia trwałej odporności do końca życia i nie chroni przed ponownym zachorowaniem. Szczepienia zalecane są również osobom, które przechorowały tężec.  

Zarodniki laseczek tężca są odporne na działanie wysokiej temperatury i środków dezynfekujących, dlatego tak ważne jest wykonywanie szczepień ochronnych. Każde zranienie skóry u człowieka daje ryzyko zakażenia laseczkami tężca, zwłaszcza w przypadku zanieczyszczenia rany glebą, brudem lub odchodami zwierzęcymi.  

  1. Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2010.  
  2. L. Szenborn, A. Augustynowicz, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Tężec, "szczepienia.pzh.gov.pl" [online] https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/tezec/?strona=2#co-to-jest-tezec, [dostęp:] 29.11.2020. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak dawkować melatoninę na sen? Czy pomaga zasnąć?

    Melatonina to kluczowy hormon procesu zasypiania. Jej niedobory mogą niekorzystnie wpływać na zachowanie prawidłowego cyklu okołodobowego, a tym samym przyczyniać się do występowania zaburzeń wielu mechanizmów zachodzących w organizmie. Ilość wydzielanej melatoniny zmniejsza się wraz z wiekiem, przez co najbardziej narażone na jej niedobory są osoby starsze. Jakie inne funkcje spełnia hormon snu, jak należy go suplementować i czym objawiają się niedobory melatoniny? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

    Któż z nas chociaż jeden raz w życiu nie zetknął się z niezwykłymi, czarnymi cukierkami o ślimakowatym kształcie? Ponoć albo się je kocha, albo nienawidzi. Charakterystyczny kolor i smak słodycze te zawdzięczają zawartości ekstraktu z lukrecji – rośliny, nad której bogactwem zastosowań warto się pochylić. Czym zatem jest lukrecja, jakie ma właściwości i jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie?

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń może wpływać na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cytrynian magnezu, zwykły magnez, a może magnez z witaminą B6 – który wybrać?

    W aptekach i sklepach z suplementami dostępnych jest kilka form magnezu. Jedne preparaty występują w postaci magnezu z witaminą B6, inne określane są mianem cytrynianu magnezu (także w wersji z pirydoksyną), a jeszcze inne oferowane są w formie samego magnezu. Magnez można kupić zarówno w formie tabletek, kapsułek, saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie, jak i w postaci płynu czy żelek. Czym różnią się poszczególne suplementy, które połączenie jest najskuteczniejsze i najlepiej przyswajalne oraz dlaczego magnezu nie wolno łączyć z preparatami zawierającymi żelazo i wapń? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Co to jest cholekalcyferol – czyli jak powstaje witamina D w kapsułkach?

    Cholekalcyferol jest formą witaminy D3, która jest niezbędna do utrzymania zdrowego układu kostnego i zdrowia skóry. Może być syntetyzowana przez skórę pod wpływem promieni UVB lub przyjmowana w formie suplementów diety. Ułatwia wchłanianie wapnia i fosforu, umożliwiając m.in. prawidłowy rozwój kości i zębów.

  • Jad pszczeli – jakie ma właściwości lecznicze?

    Jad wytwarzany przez pszczoły miodne (Apis mellifera) to bezwonna, bezbarwna, gorzka ciecz, zawierająca mieszaninę różnych aktywnych substancji, takich jak peptydy, białka o właściwościach enzymatycznych czy biogenne aminy. Mimo że jest toksyną, która może prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznej, to posiada także liczne właściwości prozdrowotne. Jakie są wyniki badań dotyczących jadu pszczelego?

  • Suplementacja przy insulinooporności

    Insulinooporność jest zaburzeniem metabolizmu, które może zamienić się w poważną chorobę, która obecnie może dotyczyć nawet 2 milionów Polaków. Przyczynia się do tego przede wszystkim siedzący tryb życia, przetworzona, wysokoenergetyczna żywność, a także przewlekły stres wpływający na nasze zachowania żywieniowe – „zajadanie” problemów. Insulinooporność nie musi być leczona, niemniej jeśli na czas nie zareagujemy zmianą dotychczasowego stylu życia, może przerodzić się w pełnoobjawowe schorzenie – cukrzycę. Cennym elementem uzupełniającym dietoterapię może być racjonalna, przemyślana suplementacja. Jakie składniki szczególnie wspierają zdrowie metaboliczne?

  • Suplementacja w Hashimoto – jak wpływają na to nutraceutyki?

    Hashimoto, a raczej autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, jest coraz powszechniej diagnozowanym schorzeniem. Mówimy o nim wtedy, gdy nasz układ odpornościowy atakuje tarczycę. W chorobie tej może dojść zarówno do podwyższonej czynności gruczołu, jak i normalnej lub obniżonej czynności. Hashimoto dotyka znacznie częściej kobiety niż mężczyzn. Wsparciem działania tarczycy, jak i całej terapii, może być racjonalna suplementacja w oparciu o składniki, których skuteczność potwierdzają wyniki badań naukowych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij