Grzybice skóry

Skóra jest złożonym, wieloczynnościowym narządem człowieka, który osłania inne narządy wewnętrzne przed wpływem środowiska zewnętrznego. Bariera ochronna, którą tworzy skóra, stanowi równocześnie element regulacji cieplnej, wodnej, wydzielniczej i odpornościowej naszego ciała. Skóra zbudowana jest z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej.

Poza tym w skórze znajdują się naczynia krwionośne i chłonne, zakończenia nerwów oraz tzw. przydatki - gruczoły potowe, łojowe i mieszki włosowe. Jedną z najczęściej występujących chorób skóry jest grzybica. Aby doszło do jej rozwoju, muszą zaistnieć określone warunki. Pierwszym jest kontakt z czynnikiem wywołującym, czyli z fragmentem lub zarodnikiem grzyba. Drugim czynnikiem jest osłabienie zdolności ochronnej skóry i organizmu na zakażenie, najczęściej w skutek uszkodzenia bariery ochronnej lub upośledzenia własnej obrony przez organizm.

Wiele postaci choroby

Ze względu na przenoszenie i zarażenie możemy grzybice podzielić na dwa rodzaje: - pochodzenia ludzkiego (antropofilne), kiedy źródłem zakażenia jest inny człowiek - pochodzenia zwierzęcego (zoofilne), gdy źródłem zakażenia jest zwierzę. Z reguły w zakażeniach pochodzenia zwierzęcego mamy do czynienia z większym stanem zapalnym ogniska chorobowego, a nawet z możliwością wystąpienia guzów zapalnych na skórze owłosionej.

Pod względem zajęcia struktur skóry procesem chorobowym możemy podzielić grzybice na dwie kategorie: - powierzchowne grzybice naskórkowe - grzybice dotyczące zakażenia skóry właściwej, włosów i paznokci z odczynem zapalnym. Grzybicą należącą do pierwszej kategorii jest łupież pstry. Jest to powierzchowne zakażenie naskórka, głównie na tułowiu i zewnętrznych powierzchniach kończyn, o wyglądzie żółtobrunatnych plam wywołane przez Pityrosporum ovale.

Plamy są liczne, lekko złuszczające się, o nieregularnych zarysach i pod wpływem słońca ulegają odbarwieniu. Z tego powodu osoba z podejrzeniem łupieżu pstrego zazwyczaj zgłasza się do lekarza po wakacjach, gdy zaniepokoiły ją nieopalone plamki na skórze. Objawy często nawracają po leczeniu, czemu sprzyja nadmierne pocenie lub brak odkażenia bielizny po leczeniu przez wygotowanie. Choroba jest dość charakterystyczna dla osób uczęszczających na siłownie, gdzie kontakt z wieloma osobami i duża wilgotność skóry ze względu na pocenie jest idealnym środowiskiem do mnożenia się grzybów i zarażania przez nie skóry.

Druga kategoria bardzo często nazywana jest grzybicami właściwymi skóry i ma wiele odmian z powodu zajęcia określonych obszarów skóry. Grzybice właściwe dzielimy następująco:

1. Grzybica powierzchowna owłosionej skóry głowy,
2. Grzybica skóry gładkiej,
3. Grzybica pachwin,
4. Grzybica stóp,
5. Grzybica paznokci.

Grzybica powierzchowna owłosionej skóry głowy jest wywoływana najczęściej grzybami bytującymi na ludziach , ale zdarzają się zakażenia grzybami odzwierzęcymi. Jest kilka typów tej postaci grzybicy w zależności od rodzaju patogenu wywołującego chorobę. Większość z nich charakteryzuje się niewielkim odczynem zapalnym skóry, czemu towarzyszy duża łamliwość włosów jako wynik bytowania grzybów w mieszkach włosowych i strukturach włosa.

Włosy mogą być ułamane kilka milimetrów ponad powierzchnią skóry, w innym rodzaju tej postaci grzybicy tworzą się miejsca na skórze pozbawione owłosienia o wyglądzie łysienia plackowatego. Najczęściej zakażenie ma charakter przewlekły, ale po wyleczeniu na skórze głowy nie pozostają blizny, a włosy odrastają. Dlatego warto podejmować leczenie. W przypadku zakażenia skóry głowy przez grzyby pochodzenia zwierzęcego mamy do czynienia z towarzyszącym dużym odczynem alergicznym na obecność grzyba. Choroba ma wtedy przebieg bardzo burzliwy, tworzą się guzy zapalne z wyciekiem treści ropnej z ujść mieszków włosowych. Ta postać wymaga intensywnego leczenia.

Grzybica skóry gładkiej jest chorobą wywołaną przez zakażenie na drodze kontaktów z zarażonym człowiekiem. Nierzadko do infekcji dochodzi po kontakcie z zarażonym zwierzęciem i są to wtedy zakażenia grzybami zoofilnymi. Zdarzają się przypadki, gdzie czynnikiem zakaźnym jest ubranie lub nawet zagrzybiony mebel. Tego typu infekcje najczęściej dotyczą dzieci. U dorosłych do zarażenia dochodzi z powodu nadmiernego pocenia się, ponieważ wilgotne środowisko ułatwia zadomowienie się grzyba na skórze.

Grzybica pachwin jest zakażeniem dotykającym w większym stopniu mężczyzn niż kobiety. Rozwija się na skórze pachwin, z reguły bez zajęcia skóry moszny. W przypadkach szczególnych zmiany chorobowe mogą obejmować również okolice krocza i pośladków. Często ta postać grzybicy powikłana jest dodatkowym zakażeniem drożdżami lub bakteriami, a zmianom na skórze towarzyszy znacznie nasilony świąd. Rozwój zakażenia oczywiście jest ściśle powiązany z wilgotnością środowiska.

Duży wpływ na występowanie tego typu grzybicy mają choroby ogólnoustrojowe, jak otyłość i cukrzyca. Do rozwoju choroby przyczynia się także noszenie ściśle przylegających ubrań np. rajstop, slipek ale również noszenie przez dłuższy czas mokrych strojów pływackich. Z tego powodu w profilaktyce i leczeniu warto nosić luźną lub przewiewną bieliznę oraz stosować pudry wysuszające w celu zmniejszenia wilgotności okolic pachwin.

Grzybica stóp, prowadząca do tzw. stopy atlety, jest najczęstszą postacią choroby w populacji. Rozwija się zwykle w sprzyjającym, wilgotnym środowisku i głównie w miesiącach letnich. Punktem wyjścia grzybicy stóp są często przestrzenie międzypalcowe. Do zakażenia dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu z zakażonymi wykładzinami w kabinach prysznicowych i podłogach w szatniach. Grzybica stóp dotyka również osoby pracujące w bardzo ciepłych i wilgotnych pomieszczeniach, zwłaszcza noszące gumowe obuwie. Bardziej podatne na zakażenie są także osoby z uszkodzeniem skóry stóp (choroby pęcherzowe) oraz z cukrzycą. Warto zwrócić uwagę, że nieleczona grzybica stóp u chorych z cukrzycą może doprowadzić nawet do amputacji. Leczenie tej postaci grzybicy powinno trwać 4 tygodnie i dotyczyć obu stóp.

Grzybica paznokci nie jest chorobą skóry, dotyczy jednak elementu wytwarzanego przez skórę - paznokcia. Do zakażenia może przyczynić się ucisk mechaniczny np. przez obuwie, ale również zaburzenia odporności i zaburzenia hormonalne np. niedoczynność tarczycy. Z reguły okres trwania choroby jest wieloletni, możliwe jest samozakażenie innych części skóry lub paznokci z jednego zakażonego paznokcia. Paznokieć najczęściej ulega zgrubieniu i przebarwieniu na kolor biały, żółtawy lub brunatny, jest bardziej łamliwy i często się rozwarstwia.

Jak uchronić się przed zakażeniem?

Ponieważ wzrostowi grzybów sprzyja wilgotne i ciepłe środowisko należy nosić luźna odzież bawełnianą lub z syntetycznego materiału zaprojektowanego do odparowywania wilgoci. Podobne właściwości powinny mieć skarpety. Jakie są okolice podatne na zakażenie? Ze względu na częstość występowania najbardziej narażone na zaatakowanie przez grzyby są okolice pachwin, stóp i okolice międzypalcowe. Okolice podatne na zakażenie należy całkowicie wysuszyć przed nałożeniem ubrania. Poza tym nie należy nosić wspólnych z innymi domownikami ubrań i unikać chodzenia na boso, szczególnie w miejscach publicznych (basen, sauna). Rozpoznanie grzybicy opiera się na obrazie zmian oraz badaniu pod mikroskopem fragmentów pobranych ze skóry. Najczęściej pomyłki w rozpoznaniu choroby dotyczą zakażeń drożdżakami, głównie z gatunku Candida albicans. Zakażenia tym drobnoustrojem będą tematem jednego z kolejnych artykułów.

Jak leczyć?

Leczenie grzybicy jest konieczne ze względu na możliwość zakażania innych osób. Grzybicę leczy się ogólnie i/lub miejscowo. O doborze odpowiedniego leczenia decyduje lekarz. Należy jednak pamiętać, że miejscowo można leczyć niektóre postacie grzybicy stóp, grzybicę powierzchowną skóry gładkiej oraz pojedyncze ogniska grzybic odzwierzęcych. W przypadku grzybicy skóry owłosionej, paznokci lub rozległych zmian na skórze gładkiej konieczne jest leczenie preparatami podawanymi doustnie o działaniu ogólnym. Pamiętajmy: zarazić się nie jest trudno, profilaktyka kosztuje niewiele, choroba jest zawsze niepotrzebna, a dodatkowo nieestetyczna. Unikajmy więc kontaktów z osobami zarażonymi w naszym otoczeniu, a piętnując brzydotę skóry może spowodujemy wizytę u lekarza i pozbycie się przez osoby chore kłopotliwego pasażera - grzyba.