Jak działają środki przeczyszczające?

Przewód pokarmowy składa się z jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego, jelita grubego oraz dwóch dużych gruczołów - wątroby i trzustki.

Zawartość przewodu pokarmowego ulega stałemu przesuwaniu, w kierunku od jamy ustnej do odbytu. Na każdym odcinku dochodzi do trawienia, czyli rozkładu substancji wielkocząsteczkowych na drobniejsze. W efekcie powstają łatwe do wchłonięcia  i przyswojenia składniki odżywcze, które organizm może wykorzystać.

Funkcjonowanie układu pokarmowego

Niezbędnym mechanizmem, warunkującym prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego, jest jego perystaltyka. Stanowi ona skoordynowaną i precyzyjną czynność motoryczną, dzięki której pokarm prawidłowo przesuwa się w przewodzie pokarmowym. Na perystaltykę ma wpływ szereg czynników. Niektóre hormony oraz odruchy nerwowe (żołądkowo-jelitowy czy jelitowo-jelitowy) mogą zmieniać aktywność fragmentów przewodu pokarmowego. W efekcie może dochodzić do nadmiernej czynności  motorycznej jelit objawiającej się biegunką, lub osłabionej, towarzyszącej zaparciom. 

Tworzenie stolca odbywa się w jelicie grubym. Niezbędne są do tego substancje balastowe w diecie, głównie błonnik oraz dostateczna ilość wody. W jelicie grubym bytują też bakterie tworzące dobroczynną florę bakteryjną - one także warunkują prawidłowe formowanie stolca. 

Problematyczne zaparcia

Jelito grube swoją największą fizjologiczną aktywność wykazuje rano, ale często czynniki psychogenne, takie jak: pośpiech, skrępowanie (np. w pracy), zaburzają jego pracę. Powstrzymywanie wypróżnienia może doprowadzić do zaparć nawykowych. Wpływ na pracę jelit ma także dieta. 
 

Zaparcia często pojawiają u kobiet w zaawansowanej ciąży oraz u niemowląt i małych dzieci. U ciężarnych wysoki poziom hormonów rozluźnia mięśniówkę jelit, co powoduje „leniwą” perystaltykę, poza tym normalna aktywność jelit jest zahamowana przez ucisk powiększającej się macicy. U noworodków i niemowląt karmionych piersią przyczyną zaparć może być ubogobłonnikowa dieta mamy, zbyt mała podaż płynów lub moment przejścia z karmienia naturalnego na sztuczną mieszankę mleczną. U dzieci starszych wpływ na defekację ma, podobnie jak u dorosłych, dieta oraz strach przed bólem związanym z oddaniem stolca.

Jak skutecznie leczyć zaparcia?

Najważniejszym elementem skutecznej terapii zaparć jest określenie przyczyny ich wystąpienia oraz próba usunięcia przeszkody powodującej obstrukcję.

Najbardziej słusznym krokiem jest skomponowanie właściwie zbilansowanej diety, która będzie zawierała w swoim składzie duże ilości błonnika. Zaleca się, by dzienna dawka tego dobroczynnego włókna roślinnego wynosiła 20-35 g. dziennie. 

Konieczne jest także dostarczenie odpowiedniej ilości wody tj. od 1,5 do 2 litrów dziennie, podzielonych na 7-8 porcji. Niezbędna jest zmiana stylu życia - większa aktywność ruchowa i nie ignorowanie potrzeby wypróżnienia. U osób, u których powyższe działania nie przyniosły rezultatu, można wdrożyć stosowanie przez pewien czas leków przeczyszczających. 

Leki z apteki

W aptece dostępne są leki bez recepty, ułatwiające wypróżnienie. Najczęściej pacjenci sięgają po preparaty roślinne zawierające aloes, liść senesu, korę kruszyny lub korzeń rzewienia - ich działanie polega na drażnieniu ścian jelita, co w efekcie powoduje przyspieszenie perystaltyki, zmniejszenie wchłaniania wody i elektrolitów. Działanie występuje po 6-12 godzinach od spożycia, dlatego zaleca się zażywanie tych preparatów wieczorem, by wypróżnienie wystąpiło rano.

Preparaty te nie powinny być stosowane długotrwale, gdyż mogą wywołać niekorzystne efekty uboczne w postaci zaburzeń wodno – elektrolitowych, szczególnie niepożądanych  u osób chorujących na nadciśnienie.

Innymi środkami polecanymi w zaparciach są preparaty o właściwościach osmotycznych – przyciągających wodę w obrębie jelita, powodujących rozciągnięcie jego ścian i pobudzenie perystaltyki. Do najpopularniejszych zaliczamy: laktulozę, makrogol, sole magnezu (sól gorzka), fosforany. Tu także należy zachować ostrożność i pamiętać o podawaniu dużych ilości wody w celu zapobiegnięcia odwodnieniu. 

Stosując preparaty z grupy leków pęczniejących należy zwrócić szczególną uwagę na dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości płynów. Jest to konieczne, żeby zapobiec sklejaniu się treści jelitowej i związanym z tym niebezpieczeństwem wystąpienia niedrożności jelit. Równie ważna uwaga praktyczna - preparatów uzyskanych z siemienia czy też nasion babki nie można zażywać bezpośrednio z innymi lekami, np. na nadciśnienie. To ważne, ponieważ taka spęczniała papka może związać w jelitach inne leki, w wyniku czego nie zdążą one wchłonąć się do krwi, czyli nie zadziałają. Preparaty pęczniejące powinno się zatem zażywać po dwóch godzinach od podania ostatniej dawki innego leku.