Niestrawność u dzieci

Z lekarskiego punktu widzenia niestrawność dzielimy na niestrawność organiczną, to znaczy taką w której możemy rozpoznać konkretne choroby (choroba wrzodowa, choroba refluksowa przełyku, zapalenie błony śluzowej żołądka, choroby trzustki lub dróg żółciowych, zakażenie Helicobacter pylori) oraz niestrawność czynnościową, tzn. taką w której nie udaje się wykazać choroby organicznej. U dzieci zdecydowanie przeważa niestrawność czynnościowa.

Niestrawność czynnościowa i jej objawy 

Objawami typowymi dla niestrawności czynnościowej w wąsko rozumianej definicji lekarskiej są: 

• ból w nadbrzuszu w linii pośrodkowej
• dyskomfort w nadbrzuszu
• uczucie sytości nawet po niewielkim posiłku
• uczucie pełności w żołądku
• nudności
• sporadyczne wymioty.

Co to jest niestrawność? 

W powszechnym odczuciu niestrawność to nudności, wymioty i biegunka pojawiające się nagle i zwykle stosunkowo szybko samoistnie ustępujące. Najczęstszymi przyczynami tego typu objawów u dzieci poza zwykłym przejedzeniem (słodyczami, chipsami, frytkami, owocami) mogą być:

• alergia na ściśle zdefiniowane pokarmy (najczęściej mleko i jego przetwory, orzeszki, ryby, skorupiaki, pszenicę)
• nietolerancje pokarmowe (np. niezwykle częsta nietolerancja cukru mlecznego czyli laktozy – blisko 35% dzieci powyżej 4 roku życia i dorosłych nie toleruje tego cukru)
• zatrucia pokarmowe (toksyny bakteryjne lub zakażenia bakteryjne – gronkowce, salmonelle i wiele innych)
• zakażenia wirusowe (rotawirusy, norowirusy, adenowirusy) o często łagodnym i krótkotrwałym przebiegu

SOS dziecięcej niestrawności 

Postępowanie w tych powszechnych niestrawnościach u dzieci polega głównie na dość krótkotrwałej przerwie w jedzeniu (4 godz.), nawadnianiu, najlepiej dostępnymi w aptece bez recepty płynami do nawadniania doustnego. W okresie wymiotów dziecko należy poić często, małymi porcjami (5-10ml) i płynami zimnymi. Wraz z ustąpieniem lub zmniejszeniem się wymiotów można powoli, zdając się na instynkt wracać do diety jaką dziecko miało przed zachorowaniem, unikając długotrwałego głodzenia, stosowania tzw. lekkostrawnych diet. Dziecko zdrowiejące z niestrawności niezwykle rzadko sięgnie po bigos, grochówkę, czy kapustę kiszoną, pierogi z kapustą itp. ale swoje ulubione pokarmy z przed zachorowania zje w ilości na jaką ma ochotę bez problemów.

Zanim zaczniemy rozszerzoną diagnostykę u dziecka, narażając je często niepotrzebnie na uciążliwe badania, warto pomyśleć, czy nie jest to zespół jelita drażliwego. Nie jest chorobą, a raczej niekiedy męczącą dolegliwością objawiającą się naprzemiennymi biegunkami lub zaparciem, bólami brzucha występującymi tylko w dzień, zwykle jedynie w tygodniu a nie w sobotę, niedzielę czy w wakacje, kruczeniami i przelewaniami w brzuchu, zwłaszcza zaraz po posiłku i nie wpływającymi na rozwój dziecka.

Nadmierna koncentracja całej rodziny na tych dolegliwościach tylko je nasila i uwrażliwia dziecko na odczuwanie wszelkich sygnałów płynących z jego wnętrza. Badania wykazują, że najlepszym lekarstwem jest zmniejszenie zainteresowania dolegliwościami i budzący zaufanie całej rodziny pediatra czy gastroenterolog. Mnożenie konsultacji i badań tylko pogarsza sytuację. W niektórych sytuacjach konieczne jest sięgnięcie po odpowiednie leki.

Choroby układu trawiennego u dzieci 

Przede wszystkim powinniśmy powiedzieć o lambliozie, chorobie pasożytniczej jelita cienkiego). Najprostszym sposobem jej potwierdzenia lub wykluczenia jest wykonanie testu na antygeny lamblii w kale (tzw. test ELISA). Jest to test najprostszy (wymaga w zasadzie jednorazowej analizy) i najbardziej miarodajny. W przypadku potwierdzenia, dziecku należy zaaplikować odpowiednie środki farmaceutyczne. Rola innych pasożytów jest trochę przeceniana, ale warto czasem i ich poszukać.

Częstą przyczyną bywa także nie rozpoznana celiakia (choroba trzewna; zdarza się obecnie często, gdyż pełnoobjawowe celiakie występują rzadko). Takie podejrzenie powinno być wyjaśnione (czyli wykonane odpowiednie badania) przed włączeniem diety bezglutenowej! Wstępnie jako badanie tzw. przesiewowe wystarczy oznaczenie przeciwciał przeciwendomyzialnych w klasie Iga i IgG lub/i wykazanie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej (także najlepiej w obu klasach przeciwciał). 

Biegunka – dolegliwość dziecka czy matki? 

Jeśli objawem tzw. niestrawności są określane tak powszechnie przez matki, brzydkie stolce, czyli kilka luźniejszych stolców, z niestrawionymi resztkami, występujące tylko w dzień u dziecka wyglądającego poza tym na zupełnie zdrowe i prawidłowo przybywającego na wadze, to należy myśleć o biegunce pędraków. Jest to bardziej „dolegliwość” matek i ich nie koniecznie udokumentowanego naukowo poglądu na to co jest dla dziecka zdrowe. Powszechnie uważają one, że tłuszcz jest niezdrowy (ta miażdżyca w przyszłości i hipercholesterolemia), natomiast dowodem zdrowego żywienia są soki i owoce w nieograniczonych ilościach (czyli ogólnie rzecz biorąc tzw. zdrowa dieta dla odchudzających się kobiet). 

Dokuczliwe zaparcia

Za objawy przypominające niestrawność – dyskomfort, niechęć do jedzenia, czasem nudności – może być odpowiedzialne zaparcie – jedna z najczęstszych przyczyn wizyt u gastroenterologa. Tak na prawdę dążyć należy, wszystkimi dostępnymi środkami (np. dietą bogatoresztkową, prawidłowym nawodnieniem, niekiedy lekami), do tego aby dziecko, ale także i my dorośli, oddawało stolec codziennie i o konsystencji pasty do zębów. Jeśli tak się nie dzieje i nie możemy tego uzyskać prawidłową dietą bogatoresztkową (pamiętać trzeba, że zawierająco działa gotowany ryż, czekolada, banany, tarte i pieczone jabłka, gotowana marchew) to konieczne jest wczesne włączenie odpowiednich środków farmaceutycznych, w dawkach pozwalających na oddawanie stolca o prawidłowej konsystencji.