Koniec ciąży, początek życia

Ostatnie tygodnie ciąży to okres najintensywniejszego rozwoju dziecka. A potem, gdy maluszek jest już na świecie, możesz sama obserwować, jak rośnie.

III trymestr ciąży jest to czas przygotowania do porodu. Obserwujesz nadal u siebie wiele zmian, bo właśnie w ostatnich trzech miesiącach ciąży Twoje dziecko najintensywniej rośnie i rozwija się. 

Obrzęki stóp

Pod koniec ciąży typowym objawem są obrzęki. Pojawiają się pod koniec dnia, szczególnie wtedy, gdy jest ciepło lub gdy długo stoisz. Obrzęki te powstają w wyniku zwiększonej ilości krwi oraz ucisku powiększonej macicy na żyłę odprowadzającą krew z dolnej części ciała do serca. Ważne przy tym jest kontrolowanie ciśnienia krwi i badanie ogólne moczu. Jeśli parametry te pozostają w normie, obrzęki nie są niepokojące. Dla komfortu stóp noś obuwie na płaskiej podeszwie i o numer większe niż przed ciążą, a w wolnych chwilach siadaj lub kładź się na boku ze stopami uniesionymi wyżej.

Piersi

W III trymestrze zmianom ulegają również piersi - powiększają się, a pod skórą uwidacznia się siateczka naczyń krwionośnych. Na skórze możesz zaobserwować rozstępy, widoczne jako fioletowo-czerwone bruzdy, a także ściemnienie otoczek sutkowych. Z brodawek możesz pod koniec ciąży wyciskać kropelki pierwszego mleka, tzw. siary.

Przyrost ciężaru ciała

W czasie ciąży kobieta zwiększa ciężar ciała przeciętnie o około 20 proc. w stosunku do okresu z początku ciąży. Kobiety szczuplejsze mogą mieć ten przyrost nieco większy, natomiast te bardziej pulchne powinny zwrócić uwagę, aby nie przekroczyć limitu 20 proc. Nadal ważna jest dieta. Powinna być lekkostrawna, z posiłkami rozłożonymi regularnie w ciągu dnia. Unikaj słodyczy, gdyż mogą wpłynąć na podwyższenie poziomu cukru we krwi, co grozi w przyszłości rozwojem cukrzycy.

Skurcze łydek

Są typową dolegliwością III trymestru ciąży. Mogą je wywoływać przede wszystkim zaburzenia gospodarki elektrolitowej związane z obniżeniem poziomu potasu, magnezu oraz wapnia i podwyższeniem poziomu fosforu. Poza tym powiększający się obwód brzucha pogłębia wygięcie kręgosłupa lędźwiowego, co może doprowadzać do ucisku na nerwy idące do kończyn dolnych. Rosnąca macica uciska jednocześnie na naczynia tętnicze, zmniejszając dopływ krwi do nóg. Dlatego tak ważna jest w tym okresie dieta bogata w wapń, magnez, potas i witaminę B6 oraz sen z nogami nieco uniesionymi do góry.

Zmęczenie

Rosnąca macica, która wypełnia w dużej części jamę brzuszną i uciska na przeponę, oraz zwiększający się ciężar ciała powodują, że w III trymestrze ciąży możesz zacząć szybciej odczuwać zmęczenie, zadyszkę lub wręcz nie mieć ochoty na wysiłek fizyczny. W III trymestrze ciąży zaprocentuje Ci regularne gimnastykowanie się od początku ciąży, ponieważ wówczas twoja kondycja fizyczna będzie lepsza, a zmęczenie mniejsze.

Zęby

W okresie ciąży szczególnie powinnaś troszczyć się o zęby, ponieważ duże zapotrzebowanie na wapń Twojego dziecka zwiększa podatność zębów na próchnicę. Jeśli w I i II trymestrze ciąży leczyłaś zęby, teraz nie powinnaś mieć z nimi kłopotu. Tym niemniej wskazana jest kontrola u dentysty na przełomie VIII i IX miesiąca ciąży. 

Pierwsze zwiastuny porodu

Na 3–4 tygodnie przed porodem zaczynasz łatwiej oddychać. Jest to spowodowane tym, że główka dziecka schodzi do kanału rodnego, a co za tym idzie obniża się dno macicy. Na kilka do kilkunastu dni przed porodem mogą pojawić się niebolesne, nieregularne skurcze macicy, tzw. skurcze Braxtona-Hicksa.

Na kilka dni lub godzin przed rozpoczęciem porodu możesz zaobserwować na bieliźnie dużą ilość bezbarwnej lub różowawej wydzieliny. To oznacza, że odszedł czop śluzowy z szyjki macicy.

Odejście wód płodowych oznacza, że poród już się zaczął, o czym świadczą regularne skurcze macicy. Gdy skurcze macicy trwają po 60 sekund, a odstępy między nimi wynoszą 5–7 minut, jest to najwyższa pora, żeby jechać do szpitala. Do szpitala musisz jechać także wtedy, gdy po odejściu wód płodowych nie pojawi się regularna czynność skurczowa macicy lub wody płodowe, które odeszły, miały zabarwienie zielonkawe lub brunatne. 

Maluszek jest już na świecie

Zaraz po porodzie stan Twojego dziecka poddany będzie ocenie w skali Apgar. Dokonuje tego położna w 1, 3, 5 i 10 minucie życia noworodka, oceniając u niego: kolor skóry, częstość akcji serca, reakcję na bodźce, napięcie mięśni i oddech. Każdemu z tych parametrów przypisuje ilość punktów z przedziału 0-2. I tak: 10-9 pkt w skali Apgar świadczy o dobrym stanie dziecka, 8-7 pkt – o zmęczeniu porodem, 6-4 pkt świadczy o stanie średnim, wymagającym obserwacji i dodatkowych czynności ze strony lekarza, a 3–0 pkt mówią o ciężkim stanie, wymagającym intensywnej opieki medycznej. Jeśli wynik w skali Apgar jest u maluszka dobry, dziecko przenoszone jest z sali porodowej do sali, w której będzie przebywać z Tobą. System taki nazywany jest rooming-in. Jest to bardzo dobry system, umożliwiający bliski kontakt między matką i dzieckiem, dający dziecku poczucie bezpieczeństwa i pozwalający młodej mamie na szybkie nauczenie się opieki oraz pielęgnacji dziecka pod okiem fachowego personelu. Wspólne przebywanie mamy i dziecka sprzyja również nauce karmienia piersią i motywacji do kontynuowania laktacji już po wyjściu ze szpitala.

Karmienie piersią

Przez 9 miesięcy ciąży Twój organizm przygotowywał się do karmienia piersią dziecka po porodzie, magazynując zapasy w postaci tkanki tłuszczowej. W następstwie porodu (zarówno naturalnego, jak i dokonanego metodą cesarskiego cięcia) dochodzi do dużych zmian hormonalnych w organizmie kobiety. Estrogeny i progesteron, wydzielane w czasie ciąży, ustępują miejsca przysadkowej protaktynie, odpowiedzialnej za produkcję mleka.

Na wydzielanie prolaktyny silnie działa drażnienie brodawek sutkowych przez ssące je dziecko. Dlatego im częściej noworodek czy niemowlę ssie pierś, tym więcej mleka produkują piersi matki.

Kolejne przystawienie do piersi powinno mieć miejsce w ciągu pierwszej godziny po porodzie, bo wtedy odruch ssania jest u noworodka najsilniejszy. Jeżeli okoliczności porodu nie pozwalają na natychmiastowe podjęcie karmienia piersią, bo np. matka jest bardzo wyczerpana po ciężkim porodzie, który w końcu rozwiązano przez cięcie cesarskie, to i tak warto podjąć taką próbę w 2. czy 3. dobie po porodzie. Jest duża szansa, że laktacja również będzie udana, choć wówczas matka i dziecko muszą włożyć nieco wysiłku w naukę prawidłowego ssania i przystawiania dziecka do piersi.

Aktualnie zaleca się, żeby przez pierwszych 6 miesięcy życia dziecka karmić je wyłącznie piersią i najlepiej „na żądanie”, tj. wtedy, gdy dziecko wydaje się być głodne lub gdy piersi są przepełnione. 

Dzieci karmione piersią w pierwszym półroczu życia przybierają na wadze po około 600-700 g miesięcznie, a w drugim półroczu życia po około 500 g miesięcznie.

Kolki

Noworodki i małe niemowlęta często cierpią na kolki jelitowe na skutek niedojrzałości układu trawiennego. Dolegliwości te najczęściej pojawiają się w godzinach popołudniowych lub wieczornych. Najprawdopodobniej kolki są wywoływane przez nadmiar gazów gromadzących się w środkowym i dolnym odcinku przewodu pokarmowego. Część tych gazów tworzy powietrze połykane podczas karmienia.

Kolki pojawiają  się także na skutek błędów w diecie karmiącej matki. Dlatego karmiąc dziecko piersią, powinnaś stosować dietę lekkostrawną. Nie wolno Ci spożywać żadnych smażonych i mocno przyprawionych potraw.

Aby unikać kolek, musisz też pilnować, aby dziecku odbijało się po każdym karmieniu. Dziecku najlepiej odbija się, gdy oprzesz je na swoim ramieniu, zabezpieczonym pieluchą tetrową. Wychodzenie gazów ułatwisz też masując pupę dziecka lub delikatnie ją poklepując. Takie poklepywanie to masaż dla jelit. Starszego noworodka, któremu już odpadł kikut pępowiny, dobrze jest też przed samym karmieniem położyć na 2 minuty na brzuszku i również poklepać po pośladkach. 

Ciemieniucha

U noworodków i małych niemowląt często widać na główce drobne żółte łuski, pojedyncze lub w większych skupieniach. Jest to tzw. ciemieniucha, powstająca na owłosionej części ciała w wyniku zaburzenia pracy gruczołów łojowych. Aby ją usunąć, powinnaś przez kilka dni smarować oliwką zmienione miejsca na głowie, a następnie, używając grzebienia lub niezbyt twardej szczotki, dokładnie wyczesać rozmoczone w oliwce kawałki ciemieniuchy i umyć główkę.

Dysplazja stawów biodrowych

Jest to najczęstsza wada rozwojowa występująca u dzieci, która polega na niedorozwoju panewki stawowej. Do powstania tej nieprawidłowości dochodzi najczęściej w czasie życia płodowego, podczas porodu lub w okresie okołoporodowym. Dysplazją częściej obarczone są dziewczynki niż chłopcy. Po porodzie dziecko ma fizjologiczny przykurcz nóżek i dlatego nie należy ich prostować, nawet w celu zmierzenia długości noworodka, gdyż bardzo łatwo jest wówczas wywichnąć kość udową ze stawu. Maleńkiego dziecka nie wolno też zawijać w becik jak „mumię” z wyprostowanymi nóżkami. Jego nóżki w beciku powinny być zawsze podkurczone. Ponieważ przed porodem nie można stwierdzić, czy dziecko urodzi się z dysplazją, wadę diagnozuje się w pierwszych dniach życia. Dlatego każdy noworodek powinien być zbadany klinicznie przez ortopedę w pierwszym miesiącu życia. Skierowanie do ortopedy wystawia lekarz pediatra z poradni POZ.

Odparzenia pośladków

Noworodki i małe niemowlęta mają bardzo delikatną skórę. Dlatego kontakt z mokrą lub pobrudzoną przez dziecko pieluchą albo pampersem może wywoływać zaczerwienienie i drobne krostki skóry w okolicy pośladków i krocza. Czasem, gdy dziecku długo przebywa w mokrej pieluszce, odparzenia mogą objąć także okolicę podbrzusza.

Chcąc uniknąć odparzeń przy każdej zmianie pieluch, dokładnie obmywaj podbrzusze i pośladki dziecka ciepłą wodą z dodatkiem naparu z rumianku, który ma działanie wysuszające. Następnie nasmaruj podrażnione okolice kremem pielęgnacyjnym zawierającym cynk. Jeżeli w ciągu dwóch dni wysypka i zaczerwienienie nie znikną, może to świadczyć o uczuleniu. Warto wówczas zmienić proszek do prania pieluch lub rodzaj pieluch jednorazowych.

Pleśniawki

Pleśniawka to bardzo przykra infekcja błon śluzowych, widoczna jako białawy nalot na podniebieniu i powierzchniach policzkowych jamy ustnej malucha. Towarzyszy temu niechęć do brania do buzi piersi lub smoczka. Dobrym sposobem na pleśniawki jest pędzlowanie zmian płynem zawierającym boran sodu. Zapobieganie pleśniawkom polega na utrzymywaniu czystości wokół dziecka. Szczególnie musi to dotyczyć smoczków, które dziecko dostaje do ssania, a które przez każdym podaniem muszą być wygotowane.

Zapalenie spojówek

U noworodków często występuje tzw. niedrożność dróg łzowych. Wówczas napływające do oka łzy nie mają naturalnego ujścia do nosa, co powoduje powstawanie stanu zapalnego spojówki. Typowe objawy tego stanu to: zaczerwienienie oka lub oczu, łzawienie, w kącikach zbiera się żółta ropka. Oczka dziecka możesz przemywać jałowym gazikiem nasączonym jałową solą fizjologiczną. Najczęściej jednak konieczna jest wizyta u okulisty. 

Zaparcia

Zdrowe karmione piersią niemowlęta mogą oddawać stolec po każdym karmieniu, starsze dzieci powinny wypróżniać się raz na dobę. Jeżeli dziecko nie oddaje stolca dłużej niż przez trzy dni, a wypróżnienia sprawiają mu trudność lub ból, oznacza to, że maluch cierpi na zaparcie. Najczęstszą przyczyną zaparć są błędy dietetyczne. W przypadku niemowląt karmionych piersią w grę wchodzi sposób odżywiania się mamy. Wówczas młoda mama powinna pić inną niż dotychczas wodę mineralną oraz spożywać więcej owoców i warzyw. W przypadku niemowląt karmionych sztucznie przyczyną może być rodzaj podawanej mieszanki mlecznej. Po porozumieniu z lekarzem może okazać się konieczna jej zmiana na inną.