Oczy kobiety cierpiącej na anizokorię
Dominika Rynkiewicz

Anizokoria – co to jest? Przyczyny i sposoby leczenia

Źrenica jest naturalnym otworem w tęczówce oka, który reguluje strumień światła. Przez ten otwór światło wpada do oka, by trafić na podłoże światłoczułej siatkówki. W słoneczny dzień jest go za dużo dla oka, dlatego źrenica ogranicza nadmiar światła, zwężając się. Wieczorem, kiedy natężenie światła spada, źrenica ulega rozszerzeniu na skutek skurczów mięśni tęczówki. Obie źrenice są zwykle takie same, a odstępstwo od takiego stanu nazywamy anizokorią (nierównością). Czym może być spowodowane to zjawisko i kiedy powinno być powodem do niepokoju?

Badanie gałek ocznych jest powszechną praktyką nie tylko okulisty, ale także neurologa podejrzewającego krwawienie do mózgowia czy lekarza medycyny ratunkowej opiekującego się chorym z urazem głowy. Szczególne znaczenie dla medyka ma szerokość źrenic pacjenta oraz ich reaktywność na światło latarki, a zaburzenia w tym zakresie są niemal zawsze niepokojące.

Anizokoria – co to jest? Jakie objawy jej towarzyszą?

Anizokoria to nierówność źrenicy prawego oka względem lewego. Objaw ten najczęściej stwierdza się, gdy po zaświeceniu latarką kolejno w obie gałki oczne zwężenie szpary źrenicznej następuje tylko w jednym oku. Winę w tym przypadku ponosi jednostronne uszkodzenie włókien przywspółczulnych, które do gałki ocznej docierają za pośrednictwem nerwu okoruchowego (trzeci nerw czaszkowy). Rzadziej zdarza się, że anizokoria objawia się w ciemności, gdy obie źrenice powinny zwiększyć swoją średnicę, a robi to tylko jedna z nich. Wówczas mamy do czynienia z upośledzoną funkcją nerwów współczulnych. Niezależnie od przyczyny i charakteru, anizokorię oznacza się kodem H57.0 w ICD10.

Anizokoria patologiczna bardzo rzadko występuje bez innych objawów, a te, które jej towarzyszą, często ułatwiają ustalenie etiologii zaburzeń. Najczęstszymi odchyleniami współwystępującymi z anizokorią są m.in.:

  • ból głowy,
  • zaburzenia ostrości widzenia,
  • ograniczenie ruchomości gałki ocznej,
  • opadanie powieki,
  • sztywność karku,
  • zaburzenia świadomości.

Przyczyny anizokorii

Objaw, jakim jest anizokoria, może towarzyszyć zarówno zaburzeniom wrodzonym, przewlekłym, jak i nagłym stanom neurologicznym wymagającym pilnej konsultacji z lekarzem. Dodatkowo u ok. 20% populacji anizokoria jest zjawiskiem fizjologicznym, a stopień nierówności źrenic jest w tym przypadku zmienny i zależy od oświetlenia.

U pacjentów w pierwszej kolejności należy wykluczyć porażenie nerwu okoruchowego, czego najczęstszą przyczyną jest obecność tętniaka tętnicy łączącej tylnej mózgu. Poszerzone naczynie uciskając na nerw czaszkowy trzeci, upośledza jego funkcję, a najczęstszymi objawami towarzyszącymi anizokorii spowodowanej tętniakiem są ból głowy i opadanie powieki. Rzadszą przyczyną ucisku na nerw okoruchowy jest wgłobienie mózgu. Taką etiologię anizokorii należy podejrzewać u chorego po urazie głowy, ponieważ spowodowane nim krwawienie nadtwardówkowe prowadzi do zwiększenia ciśnienia w jamie czaszki i przemieszczenia się mózgowia względem kości. Również obrzęk mózgu wywołany m.in. udarem, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, guzem mózgu czy zatruciem glikolem etylenowym może prowadzić do ucisku na nerw czaszkowy trzeci i powodować nierówność źrenic.

Zażywanie pewnych leków i używek także prowadzi do zaburzenia funkcji mięśni odpowiedzialnych za rozszerzanie i zwężanie źrenicy. Przykładowo krople na katar stosowane donosowo, skopolamina i niektóre zioła powodują powiększenie źrenicy, z kolei opiaty, prostaglandyny i związki fosforoorganiczne prowadzą do zmniejszenia źrenicy. Jeżeli substancje te mają kontakt tylko z jednym okiem, wówczas możemy mieć do czynienia z anizokorią.

Anizokoria zawiera się również w zespole objawów zwanym zespołem Hornera. Wówczas towarzyszą jej: opadanie powieki, zapadnięcie gałki ocznej oraz obniżenie potliwości twarzy po tej samej stronie. Ustalenie przyczyny w tym przypadku jest dość trudne, ponieważ uszkodzenie włókien współczulnych od poziomu szczytu płuc do mózgowia powoduje te same dolegliwości. Wobec tego zespół Hornera może być wywołany zarówno przez guz szczytu płuca (guz Pancoasta), tętniaka tętnicy szyjnej wewnętrznej, jak i udar.

Do asymetrii źrenic mogą prowadzić także stany zapalne i urazy w obrębie gałki ocznej. Przyczyną wieloletniej anizokorii u piosenkarza Davida Bowiego było właśnie prozaiczne zranienie oka paznokciem podczas bójki z przyjacielem.

Powiązane produkty

Anizokoria u dzieci

Anizokoria u dzieci najczęściej ma charakter wrodzony i jest fizjologiczna. To niegroźne odstępstwo od normy jest szczególnie często spotykane u osób z heterochromią tęczówek lub z nakrapianymi tęczówkami. Jeżeli anizokoria jest samoistna, to nigdy nie towarzyszą jej objawy dodatkowe, a wszystkie pozostałe funkcje źrenicy są prawidłowe. W takim przypadku należy odstąpić od diagnostyki obrazowej, aby nie narażać dziecka na skutki uboczne przeprowadzanych badań.

Niestety, anizokoria u niemowlaka może być spowodowana urazem, infekcją lub niedotlenieniem okołoporodowym. Również dzieci w starszym wieku są narażone na urazy głowy i oczu, a także zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, wobec tego jeżeli anizokorii towarzyszą jakiekolwiek inne objawy, należy bezwzględnie i pilnie udać się do lekarza.

Anizokoria – leczenie

Aby wiedzieć, jak leczyć anizokorię, przede wszystkim trzeba poznać jej przyczynę. Diagnostyka rozpoczyna się od zebrania wywiadu z pacjentem i wykonania podstawowego badania neurologicznego w celu oceny funkcji pozostałych nerwów czaszkowych. W niektórych przypadkach okulista przeprowadza badanie dna oka, a następnie pacjent jest kierowany na rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową. Wówczas, w zależności od etiologii anizokorii, możliwe jest wyleczenie dużej części pacjentów.

Najczęściej podejmowanym leczeniem jest zwalczanie obrzęku mózgu, który powstaje zarówno z powodu urazu, krwawienia, jak i infekcji lub guza. W tym celu stosuje się dożylną podaż sterydów, mannitolu i furosemidu zwiększającego diurezę. Infekcje dodatkowo leczy się antybiotykami lub środkami grzybobójczymi, a nowotwory  radioterapią. Gdy anizokoria spowodowana jest tętniakiem tętnicy łączącej tylnej mózgu lub tętnicy szyjnej wewnętrznej, można zastosować leczenie operacyjne. Zabiegi chirurgiczne bywają też skuteczne, gdy dojdzie do urazu gałki ocznej.

Niestety, część przyczyn anizokorii, m.in. udary i urazy, nie rokuje pełnym powrotem do zdrowia pomimo podjętych działań leczniczych.

  1. Neurologia, pod red. W. Kozubskiego i P. Liberskiego, Warszawa 2008, str. 55, 112.
  2. First aid for the USMLE Step 1, pod red. T. Le i V. Bhushan, USA 2020 str. 513, 529, 539-541.
  3. W.N. Payne, K. Blair, Anisocoria, StatPearls 2022.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij