Ilustracja 3D, przedstaiająca chorobę wątrobty
Piotr Ziętek

Marskość wątroby – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie i rokowania

Marskość wątroby to postępujące włóknienie miąższu wątroby, które przyczynia się do nieodwracalnego niszczenia struktury narządu. Co powoduje marskość wątroby i jak się ona objawia? Jakie badania należy wykonać, kiedy podejrzewamy chorobę? Co robić, by zapobiec marskości wątroby?

Marskość to krańcowe stadium niewydolności wątroby. Dochodzi do niej w wyniku długotrwałego działania czynnika uszkadzającego wątrobę. Najczęściej czynnikiem tym jest alkohol. Marskość wątroby (łac. cirrhosis hepatis)  jest uszkodzeniem nieodwracalnym i prowadzi do poważnych powikłań.

Czym jest marskość wątroby? 

Wątroba spełnia w naszym organizmie bardzo wiele funkcji, takich jak: produkcja żółci, metabolizm leków i toksyn, czy produkcja białek i innych substancji. Marskość wątroby to ostatnie stadium włóknienia wątroby. W wyniku długotrwałego działania czynników uszkadzających w obrębie wątroby rozwija się przewlekły stan zapalny, który prowadzi do obumierania prawidłowych komórek. W ich miejscu wytwarza się blizna z tkanki łącznej, która nie spełnia już funkcji tego narządu. Skutkuje to stopniowo rozwijającą się niewydolnością wątroby.

O ile wątroba jest organem o stosunkowo dużym potencjale regeneracyjnym w przypadku np. usunięcia jego fragmentu, to wskutek przewlekłego działania szkodliwych czynników, nie ma takiej możliwości. Dlatego też marskość wątroby jest nieodwracalna. W miarę włóknienia miąższu wątroby pogarsza się jej funkcjonowanie.

Do określenia stopnia niewydolności wątroby wykorzystuje się klasyfikację Child-Pugh. Według niej, stopień A oznacza marskość wyrównaną, a stopnie B i C – marskość zdekompensowaną. Zaawansowana niewydolność wątroby jest wskazaniem do jej przeszczepu. 

Wątroba jest narządem bardzo dobrze ukrwionym. Głównym źródłem ukrwienia wątroby jest żyła wrotna. Jest to główny element układu wrotnego, czyli układu żylnego łączącego m.in. jelita, wątrobę,, śledzionę i żołądek. Marskość wątroby utrudnia przepływ krwi, a co za tym idzie, sprzyja rozwojowi nadciśnienia wrotnego. 

Przyczyny i rodzaje marskości wątroby 

Przyczyn marskości wątroby może być wiele. Jednak główną jest alkoholowe uszkodzenie wątroby (marskość alkoholowa). Znacznie rzadziej do choroby prowadzą wirusowe zapalenia wątroby typu B i C (marskość pozapalna). Może być ona wywołana także chorobami dróg żółciowych, np. pierwotnym zapaleniem dróg żółciowych (marskość żółciowa).

Czasami zmiany podobne do alkoholowego uszkodzenia wątroby występują u osób niepijących. Wówczas mówi się o niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby. Może ona również prowadzić do rozwoju marskości. Choroba ta dotyczy głównie osób otyłych, prowadzących niezdrowy styl życia.

Zdecydowanie rzadszymi przyczynami marskości są wrodzone choroby metaboliczne takie jak: hemochromatoza, choroba Wilsona, mukowiscydoza, porfiria. Możliwy jest także rozwój marskości wątroby w przebiegu przewlekłego stosowania niektórych leków, np. metotreksatu lub amiodaronu. 

Powiązane produkty

Objawy marskości wątroby

W dużej części przypadków marskość nie daje wyraźnych objawów lub chorzy ich nie dostrzegają. Takie osoby dowiadują się chorobie np. podczas rutynowego badania USG. 

Pierwszymi objawami marskości są często osłabienie, pogorszenie tolerancji wysiłku, utrata apetytu i powiększenie obwodu brzucha. Spadek produkcji białka powoduje u tych osób zanik mięśni oraz przedostawanie się wody z naczyń krwionośnych do jamy brzusznej. Prowadzi to do rozwoju wodobrzusza.

Objawy marskości to również bolesne skurcze mięśni oraz świąd. Ponadto występują różne zaburzenia ze strony układu pokarmowego, takie jak nudności i wymioty. Konsekwencją marskości wątroby jest też osłabienie działania hormonów płciowych. Skutkuje to zmniejszeniem popędu płciowego, zaburzeniami miesiączkowania u kobiet oraz zmianą owłosienia i zanikiem jąder u mężczyzn. Nadciśnienie wrotne powoduje, że tworzą się dodatkowe połączenia pomiędzy układem wrotnym, a pozostałą częścią krążenia. Nowe naczynia rozwijają się w różnych miejscach, m.in. na skórze tułowia. W skrajnych przypadkach mogą one tworzyć tzw. objaw głowy meduzy

Marskość wątroby prowadzi także do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego zwanego encefalopatią wątrobową

Objawy psychiczne w marskości wątroby to na przykład: zaburzenia snu, problemy z koncentracją, zaburzenia nastroju. Nasilenie encefalopatii wątrobowej określa się w pięciostopniowej skali, gdzie stopień 0 oznacza brak objawów, a stopień 4 – śpiączkę wątrobową. Ponieważ wątroba spełnia w organizmie wiele ważnych funkcji, w miarę postępowania marskości wątroby, dochodzi do uszkodzenia narządów, w tym nerek, płuc, mózgu i układu krążenia. W stadium przedagonalnym mogą nakładać się na siebie objawy niewydolności oddechowej, krążeniowej, ostrej niewydolności nerek oraz śpiączka. 

Objawy skórne a marskość wątroby 

Dla marskości wątroby charakterystyczne są pewne zmiany skórne. U części pacjentów występuje żółtaczka. Często pojawiają się pajączki naczyniowe, zwane również wątrobowymi. Efektem uszkodzenia wątroby są też zaburzenia krzepnięcia krwi. Stąd u pacjentów zdarzają się krwawe wybroczyny, plamy, a czasami nieprawidłowe krwawienia z nosa czy dziąseł.

Zmiany w owłosieniu są charakterystyczne dla mężczyzn i obejmują one zanik owłosienia na skórze klatki piersiowej i pod pachami. Często niezauważanym, ale typowym objawem jest rumień na powierzchniach dłoni oraz na podeszwach stóp. 

Objawem charakterystycznym dla marskości wątroby są też zmiany na paznokciach. U dużej części chorych na marskość wątroby mają one wygląd matowej szyby z różowym prążkiem przy dalszej krawędzi. 

Diagnostyka choroby: jakie badania wykonać przy marskości wątroby? 

Do rozpoznania marskości wątroby konieczne są stwierdzenie typowych symptomów oraz typowej przyczyny marskości. Występowanie wspomnianych wyżej objawów u alkoholika powinno nasunąć podejrzenie marskości. Poza wspomnianymi wyżej nieprawidłowościami na marskość wątroby wskazują także badania laboratoryjne. Stwierdza się podwyższone wartości enzymów wątrobowych: aminotransferazy alaninowej (ALT), aminotransferazy asparaginianowej (AST) oraz gamma-glutamylotranspeptydazy (GGTP). Obserwuje się też podwyższone stężenie bilirubiny, spadek stężenia białka we krwi oraz zaburzenia krzepnięcia krwi. Przewaga aktywności AST nad ALT oraz izolowany podwyższony poziom GGTP wskazują na alkoholowe uszkodzenie wątroby.

W przypadku marskości wątroby występują pewne charakterystyczne zmiany w obrazie USG jamy brzusznej. Marska wątroba jest często zmniejszona, o nierównej powierzchni i zmienionej strukturze. Ponadto może być widoczne poszerzenie żyły wrotnej i powiększenie śledziony. U pacjentów z wodobrzuszem, w obrazie USG jest widoczny także płyn puchlinowy. Postawienie pewnej diagnozy jest także możliwe na podstawie badania histopatologicznego wycinka wątroby. Badanie to wykonuje się jednak rzadko, ponieważ często nie jest ono konieczne, a biopsja wątroby jest zabiegiem obciążającym dla pacjenta. 

Często w przebiegu marskości wątroby rozwija się nadciśnienie wrotne. Jego powikłaniem są żylaki przełyku, które stwarzają zagrożenie groźnego dla życia krwotoku. Dlatego u pacjentów z marskością zleca się wykonanie gastroskopii. Pozwala ona stwierdzić czy rozwinęły się już żylaki i w razie potrzeby włączyć leczenie zapobiegające krwawieniu. 

Marskość wątroby – leczenie choroby i rokowania 

Jak wygląda leczenie marskości wątroby i od czego zależą rokowania choroby?

Marskość wątroby jest chorobą postępującą, a uszkodzenie wątroby jest nieodwracalne. Rokowanie zależy od stopnia zaawansowania choroby i od stosowania się chorego do zaleceń lekarskich. Przeciętnie przyjmuje się, że przeżywalność 5-letnia wynosi niecałe 50%. Nie ma leków skutecznie przywracających funkcje wątroby. 

Terapia polega na zmianie stylu życia, leczeniu choroby podstawowej, leczeniu powikłań oraz stosowaniu odpowiedniej diety. U chorych z wodobrzuszem stosuje się leki moczopędne (np. spironolakton) oraz ewentualne wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych. Jeśli istnieje taka konieczność, wykonuje się nakłucie jamy otrzewnej i ewakuację płynu. W najcięższych przypadkach wodobrzusza można rozważyć wykonanie zespolenia pomiędzy krążeniem wrotnym, a systemowym (TIPS). Innym powikłaniem wodobrzusza jest z kolei samoistne bakteryjne zapalenie jamy otrzewnej. W przypadku jego rozpoznania konieczna jest antybiotykoterapia.

U chorych z jawnym nadciśnieniem wrotnym, objawiającym się np. żylakami przełyku, zastosowanie mają leki obniżające ciśnienie w układzie wrotnym. Stosuje się niektóre betablokery (karwedilol, nadolol) oraz statyny, np. simwastatynę.

W przypadku wystąpienia objawów encefalopatii wątrobowej należy w miarę możliwości określić czynnik wywołujący. Mogą to być m.in. mocznik i toksyny bakteryjne. W zależności od przyczyny należy rozważyć włączenie antybiotykoterapii, laktulozy lub asparaginianu ornityny. 

Jedyną metoda pozwalającą na wyleczenie marskości wątroby jest jej przeszczep. Jednak aktywne uzależnienie od alkoholu jest jednym z przeciwwskazań do zakwalifikowania chorego do przeszczepu. Niestety duża część pacjentów z marskością wątroby nie stosuje się do zalecenia zaprzestania spożywania alkoholu, a co za tym idzie, nie kwalifikują się oni do przeszczepu. 

Zalecenia dla chorego na marskość wątroby – żywienie i styl życia 

Podstawą leczenia u pacjentów z marskością wątroby jest zaprzestanie picia alkoholu oraz palenia papierosów. Bardzo ważne jest także prawidłowe odżywianie, które spowalnia zanik mięśni oraz narastanie wodobrzusza. Życie z marskością wątroby jest możliwe, ale wymaga stosowania się do zaleceń lekarskich. Często konieczne jest też wsparcie bliskich.

Jakie są najważniejsze zalecenia dla chorego na marskość wątroby? Zalecane jest przyjmowanie 35 kcal oraz co najmniej 1,2 g białka na kilogram masy ciała na dobę. Oznacza to, że osoba ważąca 80 kilogramów powinna spożywać dziennie posiłki o wartości energetycznej 2800 kcal, w tym ok. 100 g białka. W diecie przy marskości wątroby wskazane jest częste spożywanie niewielkich posiłków. Zalecana jest dieta lekkostrawna, składająca się np. z jasnego pieczywa, ryżu, chudego mięsa i nabiału, gotowanych warzyw, dojrzałych owoców. Należy natomiast unikać produktów bogatych w błonnik, tłustych, orzechów, warzyw kapustnych i cebulowych. Warto zasięgnąć porady dietetycznej.

Poza leczeniem farmakologicznym i dietetycznym, o ile lekarz nie zdecyduje inaczej, można stosować leki naturalne. W aptekach dostępne są preparaty z sylimaryny, a jej naturalnym źródłem jest ostropest plamisty. Można stosować także różne mieszanki ziół na wątrobę zawierające ostropest. Jednak metody naturalne powinny być stosowane jako dodatek i nie mogą zastępować zaleceń lekarskich. 

Pacjenci często spotykają się z zaleceniem oszczędzającego trybu życia. Nie oznacza to jednak całkowitego zaprzestania ruchu. Umiarkowana, dostosowana do możliwości aktywność fizyczna jest wręcz korzystna, ponieważ przeciwdziała zanikowi mięśni. 

Marskość wątroby – profilaktyka 

Wszystkie trzy najczęstsze przyczyny marskości wątroby są możliwe do wyeliminowania. Dotyczy to spożywania alkoholu, wirusowego zapalenia wątroby oraz otyłości. Zgodnie z zasadami bezpiecznego picia alkoholu, dziennie nie powinno się przekraczać odpowiednio czterech porcji alkoholu w przypadku mężczyzn i dwóch porcji alkoholu w przypadku kobiet. Przy czym należy też zachować co najmniej dwa dni bez picia w tygodniu. Jedna porcja alkoholu to ok. pół butelki piwa lub 100 ml wina lub 30 ml wódki. Osoby, u których nie rozwinęła się jeszcze marskość, ale można u nich stwierdzić alkoholowe uszkodzenie wątroby np. w badaniach laboratoryjnych, powinny całkowicie ograniczyć nadużywanie alkoholu. Dotyczy to także osób uzależnionych. Te powinny podjąć próbę leczenia w ramach ośrodka terapii uzależnień.

Sprawdź, jakie suplementy i preparaty na wątrobę znajdziesz na DOZ.pl

Aby zminimalizować ryzyko wirusowego zapalenia wątroby, należy zaszczepić się przeciwko WZW typu B. Takie szczepienie jest w Polsce obowiązkowe dla noworodków od 1994 roku. Jeśli ktoś z jakiegoś powodu nie był lub nie wie czy był szczepiony, jest możliwość sprawdzenia poziomu przeciwciał ochronnych we krwi i wykonanie szczepienia w razie potrzeby.

Do tej pory nie wynaleziono szczepionki przeciwko WZW typu C. Jednak można zminimalizować ryzyko choroby stosując podstawowe metody ochrony. Należy przede wszystkim unikać kontaktu z krwią innych osób, a osoby narażone na taki kontakt zawodowo, powinny stosować środki ochronne. Wskazane jest korzystanie z usług tylko tych zakładów fryzjerskich i kosmetycznych, które przestrzegają zasad higieny i dbają o sterylność narzędzi. Iniekcje i naruszenie ciągłości skóry niosą za sobą ryzyko zakażenia, także podczas piercingu i wykonywania tatuażu. Jeśli jednak ktoś koniecznie chce poddać się takiemu zabiegowi, powinien unikać zakładów, które nie przestrzegają zasad bezpieczeństwa. Wirus wywołujący WZW typu C przenosi się także drogą płciową. Dlatego konieczne jest unikanie ryzykownych zachowań seksualnych takich jak stosunek z nowym partnerem lub partnerką bez zabezpieczenia. 

Zmniejszenie ryzyka rozwoju niealkoholowego stłuszczenia wątroby jest możliwe dzięki prowadzeniu zdrowego stylu życia. Osoby z nadwagą lub otyłością powinny zredukować masę ciała do optymalnego poziomu. Ponadto zaleca się stosowanie urozmaiconej, dobrze zbilansowanej diety z ograniczeniem produktów przetworzonych, słodyczy, pokarmów bogatych w cukry proste i tłuszcze zwierzęce. Wskazana jest także regularna aktywność fizyczna. 

  1. M. Hartleb, Hepatologia – postępy 2018, „Medycyna Praktyczna”, nr 55-61 (5) 2019. 
  2. M. Hartleb, Komentarz. W: B-blokery w zapobieganiu dekompensacji marskości wątroby u chorych z klinicznie istotnym nadciśnieniem wrotnym – badanie PREDESCI, „Medycyna Praktyczna, nr 139-140 (7-8) 2019. 
  3. S. Gregoriou, G. Argyriou, G. Larios, Schorzenia paznokci a choroby układowe — o czym mówi nam wygląd paznokci? Co można zobaczyć i jakie choroby należy, „Journal of Family Practice”, nr 129–135 (57) 2009. 
  4. A. Federico, M. Dallio, C. Loguercio, Silymarin/Silybin and chronic liver disease: A marriage of many years, „Molecules”, nr  1-16 (22) 2017. 
  5. C. J. Mcclain, Nutrition in Patients With Cirrhosis. „Gastroenterology & Hepatology”, nr 507-510 (12) 2016. 
  6. P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2015, Kraków 2015, 1157-1171, 1198-1201. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij