Gonadotropina łożyskowa, Gonadotropinum chorionicum - Zastosowanie, działanie, opis

Gonadotropina łożyskowa jest stosowana w celu wywołania owulacji u kobiet z niepłodnością spowodowaną całkowitym brakiem owulacji lub upośledzeniem dojrzewania pęcherzyków Graafa (przed zastosowaniem technik wspomaganego rozrodu np. zapłodnienia in vitro). Lek stosowany jest także u kobiet, u których jajeczkowanie występuje rzadko i w celu zapobiegania niewydolności ciałka żółtego. U mężczyzn gonadotropina łożyskowa jest wykorzystywana w leczeniu niedostatecznego wytwarzania testosteronu przez jądra (hipogonadyzm hipogonadotropowy). Objawem niedoboru testosteronu jest m.in. brak owłosienia w miejscach typowych dla mężczyzn, zaburzenia libido, brak mutacji głosu, kobieca sylwetka ciała. Lek stosuje się u mężczyzn w przypadku opóźnionego dojrzewania i wnętrostwa z przyczyn innych niż anatomiczne. Gonadotropina łożyskowa znajduje zastosowanie w diagnostyce do rozróżnienia wnętrostwa i wrodzonego braku jąder u dzieci, a także w celu ustalenia stopnia zaburzenia czynności jąder zanim zostanie rozpoczęte leczenie pobudzające.

Gonadotropinę łożyskową stosuje się podskórnie i domięśniowo. 
Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, płci, chorób towarzyszących itp.
Maksymalna dawka stosowana u kobiet to 10 000 j.m. podana jednorazowo lub podzielona w dwóch/trzech wstrzyknięciach w odpowiednich dniach cyklu miesiączkowego (w zależności od wskazania).
Maksymalna dawka tygodniowa stosowana u dorosłych mężczyzn to 6000 j.m.
Maksymalna dawka tygodniowa stosowana u chłopców poniżej 2 roku życia to 500 j.m., u chłopców od 2 do 6 roku życia to 2000 j.m., u chłopców powyżej 6 roku życia to 3000 j.m.
W celach diagnostyczny u mężczyzn można podać jednorazowo 5000 j.m.

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na gonadotropinę łożyskową, wady rozwojowe narządów płciowych uniemożliwiające zajście w ciążę, nieustalona przyczyna krwotoków z dróg rodnych, istniejące zaburzenia zakrzepowo-zatorowe, nowotwory podwzgórza i przysadki mózgowej, nowotwory zależne od hormonów płciowych (np. rak jajnika, sutków, macicy, gruczołu krokowego), powiększenie jajników i obecność torbieli powstających na skutek innych przyczyn niż zespół policystycznych jajników. Wśród przeciwwskazań można również wyróżnić włókniakomięśniaki macicy, ciążę pozamaciczną w ostatnich 3 miesiącach, nadmierną stymulację jajników, okres pomenopauzalny i wnętrostwo pochodzenia organicznego.

Podjęcie decyzji o leczeniu niepłodności z wykorzystaniem gonadotropiny łożyskowej wymaga wcześniejszego przeprowadzenia wywiadu z parą, celem ustalenia przyczyny niepłodności i przeciwwskazań do zajścia w ciążę. Szczególną uwagę należy zwrócić na choroby współistniejące u kobiet, takie jak nowotwór przysadki lub podwzgórza, niedobór hormonów nadnerczy, niedoczynność tarczycy, hiperprolaktynemia.
Na skutek stosowania gonadotropiny łożyskowej u kobiet może wystąpić nadmierna stymulacja jajników, która zagraża powstawaniu torbieli z tendencją do ich pękania i dalszych powikłań. Pierwszymi objawami nadmiernej stymulacji jajników, na które należy zwrócić uwagę są zaburzenia żołądkowo-jelitowe, ból piersi, nieprawidłowe wartości testów wątrobowych. Konieczna jest regularna kontrola stężenia estradiolu i ocena odpowiedzi jajników w badaniu ultrasonograficznym.
Na skutek stymulacji owulacji istnieje zwiększone prawdopodobieństwo występowania ciąż mnogich (najczęściej bliźniaczych).
U pacjentek leczonych z powodu zaburzeń płodności istnieje zwiększone ryzyko poronień i ciąży pozamacicznej.
Nie jest wykluczone, że stosowanie leku może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka wystąpienia wrodzonych wad rozwojowych.
Należy rozważyć stosunek korzyści do potencjalnego ryzyka wynikającego z zastosowania leku u pacjentek z predyspozycją do zaburzeń zakrzepowo-zatorowych.
U mężczyzn należy zwrócić uwagę na współistniejące zaburzenia czynności nerek/serca, nadciśnienie tętnicze, migrenę, padaczkę, ponieważ zwiększone wytwarzanie androgenów zagraża pogorszeniu lub nawrotowi choroby.
U małych chłopców lek należy stosować ostrożnie, aby nie doprowadzić do przedwczesnego dojrzewania płciowego, a także należy regularnie sprawdzać układ kostny.

Stosując gonadotropinę łożyskową w celu poprawy spermatogenezy nie należy równolegle stosować terapii uzupełniającej testosteronem.

Lek może w ciągu 10 dni wpływać na uzyskanie fałszywie dodatniego wyniku testu ciążowego opartego na immunologicznej metodzie oznaczania hormonu hCG w surowicy lub w moczu.
Lek wpływa na uzyskanie dodatnich wyników testów antydopingowych.
Nie jest wykluczone, że leczenie gonadotropiną łożyskową powoduje nieznaczne pobudzenie tarczycy.
 

Nie jest wskazane stosowanie leku u kobiet w ciąży o prawidłowym przebiegu.

Brak danych klinicznych na temat przenikania leku do mleka kobiecego. Nie zaleca się jego stosowania w okresie laktacji.

Biorąc pod uwagę mechanizm działania, lek zwiększa płodność u kobiet i ułatwia zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej w błonie śluzowej macicy. U mężczyzn gonadotropina łożyskowa nasila proces spermatogenezy.

Podanie pozajelitowe: reakcje w miejscu wstrzyknięcia, ból głowy, osłabienie, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zespół nadmiernej stymulacji jajników (w tym powikłania: torbiele jajników, wysięk opłucnowy, wodobrzusze, zwiększenie masy ciała), drażliwość, niepokój, depresja, ból piersi, wysypka, gorączka, zaburzenia zakrzepowo-zatorowe, zatrzymanie wody i sodu w organizmie, ginekomastia, powiększenie gruczołu krokowego, powiększenie prącia, samoistne erekcje, trądzik.

Dane o przypadkach przedawkowania hormonu są ograniczone. Istnieje możliwość wystąpienia ciężkich objawów nadmiernej stymulacji jajników po przedawkowaniu leku.

Gonadotropina łożyskowa to hormon pozyskiwany z moczu kobiet ciężarnych lub drogą rekombinacji DNA. Hormon ten łączy się z receptorem LH/CG zlokalizowanym na komórkach pęcherzyka jajnikowego i komórkach Leydiga jądra. Jest to receptor będący wspólnym miejscem wiązania dla gonadotropiny łożyskowej i hormonu luteinizującego (LH), więc przyłączenie gonadotropiny łożyskowej prowadzi do naśladowania działania hormonu LH. W prawidłowym przebiegu cyklu miesiączkowego (mniej więcej w połowie jego trwania) pod wpływem LH dochodzi do pęknięcia pęcherzyka Graafa i uwolnienia komórki jajowej (owulacja). Komórka jajowa wędruje w kierunku jajowodu i jest gotowa do zapłodnienia, natomiast pozostałości pęcherzyka zostają przekształcone w tzw. ciałko żółte. Jeżeli dojdzie do zapłodnienia to ciałko żółte staje się ciałkiem żółtym ciążowym, które  stymuluje uwalnianie progesteronu i innych hormonów odpowiadających za prawidłowy rozwój ciąży. U kobiet z niedoborem LH podanie gonadotropiny łożyskowej zapewnia owulację i dalszą kaskadę zdarzeń. U mężczyzn gonadotropina łożyskowa powoduje pobudzenie komórek Leydiga do wytwarzania testosteronu i innych hormonów płciowych.
Mechanizm działania gonadotropiny łożyskowej w nowotworach nie jest do końca poznany. Lek ten prawdopodobnie hamuje procesy, które prowadzą do śmierci komórek zmienionych nowotworowo. Ponadto, wykazuje podobieństwo strukturalne do czynników wzrostu, co w efekcie nasila wzrost liczebności komórek nowotworowych. Istnieje prawdopodobieństwo, że podczas tworzenia komórek nowotworowych gonadotropina może przyczyniać się do rozwoju tolerancji na antygeny nowotworowe i stymulować tworzenie nowych naczyń krwionośnych (angiogeneza).

Biodostępność leku wynosi około 40%. Maksymalne stężenie hormonu w osoczu u mężczyzn zostaje osiągnięte po 6 h od podania domięśniowego i po 16 h od podania podskórnego, natomiast u kobiet czas ten wynosi około 20 h.

Lek jest dystrybuowany w przestrzeni pozakomórkowej. Okres półtrwania w fazie dystrybucji wynosi około 4,5 h.

Gonadotropina łożyskowa jest metabolizowana głównie w nerkach (w około 80%).

Okres półtrwania gonadotropiny wynosi 29-36 h. Około 10-20% dawki jest wydalana w postaci niezmienionej z moczem.