Metotreksat, Methotrexatum - Zastosowanie, działanie, opis

Podstawowe informacje o metotreksacie

Rok wprowadzenia na rynek
1953
Substancje aktywne
metotreksat
Działanie metotreksatu
immunosupresyjne (zmniejsza odporność), przeciwnowotworowe (cytostatyczne, cytotoksyczne)
Postacie metotreksatu
koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji, roztwór do wstrzykiwań, roztwór doustny, tabletki
Układy narządowe
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ immunologiczny (odpornościowy), układ limfatyczny (chłonny), układ pokarmowy (trawienny), układ połączeń kości (stawy i jego elementy)
Specjalności medyczne
Dermatologia i wenerologia, Immunologia kliniczna, Onkologia kliniczna, Reumatologia
Rys historyczny metotreksatu

Metotreksat został zsyntetyzowany w latach 40 XX wieku w trakcie badań nad leczeniem ostrej białaczki. Odkryte właściwości metotreksatu pozwoliły na zastosowanie go w wielu chorobach nowotworowych. W kolejnych latach zaobserwowano  u pacjentów onkologicznych korzystny wpływ leku na choroby współistniejące, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów czy łuszczyca, co spowodowało wprowadzenie leku do dermatologii i reumatologii.

Wzór sumaryczny metotreksatu

C20H22N8O5

Spis treści

Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające metotreksat

Wskazania do stosowania metotreksatu

Metotreksat jest stosowany w ciężkiej postaci uogólnionej łuszczycy pospolitej (w tym w łuszczycowym zapaleniu stawów), w chorobach autoimmunologicznych (np. reumatoidalne zapalenie stawów, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów), w ostrych białaczkach i nowotworach złośliwych (np. narządów płciowych, głowy, szyi, pęcherza moczowego, płuc, mięsakach kości). Innym wskazaniem do stosowania leku są łagodne bądź umiarkowane postacie choroby Leśniewskiego-Crohna - w monoterapii lub w skojarzeniu z glikokortykosteroidami u pacjentów z opornością lub nietolerancją na tiopuryny.

Dawkowanie metotreksatu

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, masy ciała, chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby) itp.
Metotreksat stosuje się doustnie, domięśniowo, dożylnie, dokanałowo, dotętniczo, podskórnie.

Podanie doustne (tabletki, roztwór doustny)
Metotreksat należy przyjmować raz na tydzień, na czczo, bezpośrednio przed posiłkiem (roztwór doustny niezależnie od posiłku). Alternatywny schemat leczenia to przyjęcie leku w mniejszych dawkach w odpowiednich odstępach czasowych zgodnie z zaleceniami lekarza. Maksymalna dawka tygodniowa metotreksatu to 25 mg.

Podanie domięśniowe, dożylne, dokanałowe, dotętnicze, podskórne
Maksymalna dawka metotreksatu w przypadku podania dokanałowego to 15 mg. W przypadku pozostałych dróg podania ustalane jest indywidualne dawkowanie w oparciu o masę ciała lub powierzchnię ciała pacjenta. Dawki powyżej 100 mg podawane są zwykle we wlewie dożylnym przez okres maksymalnie 24 h.

Maksymalne dawki tygodniowe metotreksatu stosowane doustnie, podskórnie lub domięśniowo u dzieci i młodzieży poniżej 16 roku życia w przypadku młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów to 20 mg/m2 powierzchni ciała.
Nie jest zalecane stosowanie metotreksatu u dzieci poniżej 3 roku życia, ponieważ brakuje danych o bezpieczeństwie i skuteczności leku w tej grupie pacjentów.

Przeciwskazania do stosowania metotreksatu

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na metotreksat, ciężkie zaburzenia czynności wątroby, nerek, układu krwiotwórczego, zmiany w składzie krwi (np. leukopenia, trombocytopenia), znaczny spadek odporności, ciężkie zakażenia typu gruźlica lub zakażenie HIV, nadużywanie alkoholu, czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej, ciąża i okres karmienia piersią, a także świeże rany chirurgiczne.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania metotreksatu

Należy poinformować pacjenta o ryzyku wystąpienia objawów toksycznego działania metotreksatu na wczesnym etapie leczenia.
Pacjent musi być poddawany regularnym badaniom labolatoryjnym. Istotne zmniejszenie liczby leukocytów lub trombocytów wymaga przerwania leczenia.
U pacjentów z zaburzoną czynnością nerek należy uwzględnić opóźnioną eliminację leku przy ustalaniu dawkowania.
Szczególnej ostrożności wymagają osoby z obniżonymi wartościami wskaźników hematologicznych (zwłaszcza, gdy wcześniej stosowane było leczenie przeciwnowotworowe), z cukrzycą typu I, w podeszłym wieku, dzieci, osoby z zaburzoną czynnością płuc, z wrzodem trawiennym, z owrzodzeniem jamy ustnej, z biegunką i wrzodziejącym zapaleniem okrężnicy.
U osób z nieaktywnym, przewlekłym zakażeniem istnieje ryzyko uaktywnienia choroby.
U pacjentów onkologicznych leczonych metotreksatem odnotowano przypadki uszkodzenia mózgu (encefalopatii/leukoencefalopatii).
W przypadku odwodnienia wzrasta stężenie leku w surowicy krwi i ryzyko działania toksycznego, co wymaga przerwania stosowania metotreksatu do czasu wyrównania ilości wody i elektrolitów w organizmie.
W przypadku patologicznej kumulacji płynów w jamie ciała wydłużeniu ulega okres półtrwania leku, co wskazuje na konieczność zastosowania drenażu przed przystąpieniem do leczenia lub całkowitej zmiany leczenia.
Pierwszym objawem toksycznego działania metotreksatu na przewód pokarmowy są stany zapalne w obrębię jamy ustnej, które wskazują na konieczność przerwania leczenia metotreksatem (ryzyko śmierci na skutek perforacji jelit).
Gdy wskazaniem do stosowania leku jest reumatoidalne zapalenie stawów istnieje zwiększone ryzyko toksycznego działania na układ oddechowy. Pojawienie się suchego kaszlu lub duszności wymaga konsultacji z lekarzem.
Podczas stosowania metotreksatu odnotowano przypadki ciężkich reakcji skórnych, które mogą prowadzić do zgonu (zespół Stevensa-Johnsona, zespół Lyella).
U pacjentów otrzymujących małe dawki metotreksatu opisywano częstsze przypadki występowania chłoniaków.
Pacjenci leczeni metotreksatem wymagają stałego monitorowania wpływu leku na wątrobę. Utrzymująca się zwiększona aktywność enzymów wątrobowych wskazuje na konieczność rozważenia zmniejszenia dawki lub całkowitego przerwania terapii.
Stosując metotreksat należy wdrożyć suplementację kwasem foliowym, aby ograniczyć toksyczność metotreksatu.

Przeciwwskazania metotreksatu do łączenia z innymi substancjami czynnymi

Stosując metotreksat przeciwwskazane są jednoczesne szczepienia żywymi szczepionkami, a także przyjmowanie innych leków działających hepatotoksycznie (np. leflunomid).

Interakcje metotreksatu z innymi substancjami czynnymi

Nasilenie działania hepatotoksycznego.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Adapalen (Adapalene) substancje czynne stosowane w dermatologii
Azatiopryna (Azathioprine) inne leki immunosupresyjne
Izotretynoina (Izotretinoina) (Isotretinoin) retinoidy i pochodne
Leflunomid (Leflunomide) selektywne leki immunosupresyjne
Sulfasalazyna (Sulfasalazine) pochodne kwasu aminosalicylowego
Tazaroten (Tazarotene) retinoidy i pochodne
Tretinoina (Tretinoin) retinoidy i pochodne
Zwiększenie stężenia wolnego metotreksatu w osoczu, a przez to zwiększenie ryzyka toksyczności.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Acetazolamid (Acetazolamide) inhibitory anhydrazy węglanowej
Akarboza (Acarbose) doustne leki przeciwcukrzycowe - inhibitory alfa-glukozydazy
Alprazolam (Alprazolam) BZD - benzodiazepiny
Amoksycylina (Amoxicillin) penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Ampicylina (Ampicillin) penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Benzylopenicylina benzatynowa (Benzathine benzylpenicillin) penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Benzylopenicylina potasowa (Benzylpenicillin potassium) penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Benzylopenicylina prokainowa (Procaine benzylpenicillin) penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Detreomycyna (Chloramfenikol) (Chloramphenicol) antybiotyki - INNE
Chlorotetracyklina (Chlortetracycline) antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Cyklofosfamid (Cyclophosphamide) cytostatyki alkilujące
Dezogestrel (Desogestrel) progestageny
Diazepam (Diazepam) BZD - benzodiazepiny
Doksorubicyna (Doxorubicin) antybiotyki cytostatyczne
Doksycyklina (Doxycycline) antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Drospirenon (Drospirenone) progestageny
Eksenatyd (Exenatide) analogi glukagonopodobnego peptydu-1 GLP-1
Eplerenon (Eplerenone) leki moczopędne, diuretyki - oszczędzające potas - antagoniści aldosteronu
Estazolam (Estazolam) BZD - benzodiazepiny
Etynyloestradiol (Ethinylestradiol) estrogeny naturalne i syntetyczne
Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital) inne leki przeciwpadaczkowe
Fenoksymetylopenicylina (penicylina fenoksymetylowa) (Phenoxymethylpenicillin) penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Fenylobutazon (Phenylbutazone) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Fenytoina (Phenytoin) leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów
Furosemid (Furosemide) leki moczopędne, diuretyk - pętlowe
Gestoden (Gestodene) progestageny
Gliklazyd (Gliclazide) doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glikwidon (Gliquidone) doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glimepiryd (Glimepiride) doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glipizyd (Glipizide) doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Hydrochlorotiazyd (Hydrochlorothiazide) leki moczopędne, diuretyk - tiazydy i tiazydopodobne
Kloksacylina (Cloxacillin) penicyliny oporne na beta-laktamazę
Kwas acetylosalicylowy (Acetylsalicylic acid) leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Kwas p-aminosalicylowy (PAS) (Aminosalicylic acid) substancje stosowane w leczeniu gruźlicy
Kwas salicylowy (Salicylic acid) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Lewonorgestrel (Levonorgestrel) progestageny
Linagliptyna (Linagliptin) doustne leki przeciwcukrzycowe - gliptyny - inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4)
Liraglutyd (Liraglutide) analogi glukagonopodobnego peptydu-1 GLP-1
Nateglinid (Nateglinide) doustne leki przeciwcukrzycowe - INNE
Norelgestromin (Norelgestromin) progestageny
Oksytetracyklina (Oxytetracycline) antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Pioglitazon (Pioglitazone) doustne leki przeciwcukrzycowe - INNE
Piperacylina (Piperacillin) penicyliny o szerokim spektrum działania
Repaglinid (Repaglinide) doustne leki przeciwcukrzycowe - glinidy
Saksagliptyna (Saxagliptin) doustne leki przeciwcukrzycowe - gliptyny - inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4)
Salicylamid (Salicylamide) NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1
Salicylan choliny (Choline salicylate) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Salicylan dietyloaminy (Diethylamine salicylate) inne leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe
Sitagliptyna (Sitagliptin) doustne leki przeciwcukrzycowe - gliptyny - inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4)
Spironolakton (Spironolactone) leki moczopędne, diuretyki - oszczędzające potas - antagoniści aldosteronu
Sulfacetamid (Sulfacetamide) sulfonamidy
Kotrimoksazol (Sulfametoksazol+Trimetoprim) (Co-trimoxazole (sulfamethoxazole+trimethoprim)) sulfonamidy i trimetoprim
Sulfasalazyna (Sulfasalazine) pochodne kwasu aminosalicylowego
Sulfatiazol (Sulfathiazole) sulfonamidy
Tetracyklina (Tetracyline) antybiotyki tetracyklinowe - tetracykliny
Torasemid (Torasemide) leki moczopędne, diuretyk - pętlowe
Wildagliptyna (Vildagliptin) doustne leki przeciwcukrzycowe - gliptyny - inhibitor peptydazy dipeptydylowej IV (DPP-4)
Glibenklamid (Glibenclamide) doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Zaburzenie klirensu nerkowego metotreksatu i zwiększenie ryzyka toksyczności
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Celekoksyb (Celecoxibum) NLPZ hamujące wybiórczo COX-2 - koksyby
Ciprofloksacyna (Ciprofloxacin) fluorochinolony
Deksketoprofen (Dexketoprofen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Etorykoksyb (Etoricoxib) NLPZ hamujące wybiórczo COX-2 - koksyby
Indometacyna (Indomethacin) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Ketoprofen (Ketoprofen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Kwas acetylosalicylowy (Acetylsalicylic acid) leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Lewetiracetam (Lewetyracetam) (Levetiracetame) leki przeciwpadaczkowe - blokery kanałów wapniowych
Nabumeton (Nabumetone) NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1
Naproksen (Naproxen) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Nimesulid (Nimesulide) NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1
Omeprazol (Omeprazole) IPP - inhibitory pompy protonowej
Pantoprazol (Pantoprazole) IPP - inhibitory pompy protonowej
Parekoksyb (Parecoxib) NLPZ hamujące wybiórczo COX-2 - koksyby
Diklofenak (Diclofenac) NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Zmniejszenie klirensu teofiliny.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Teofilina (Theophylline) metyloksantyny - blokery adenozyny i fosfodiesterazy
Zwiększenie biodostępności merkaptopuryny na skutek zmniejszenia metabolizmu.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Merkaptopuryna (Mercaptopurine) antymetabolity, analogi puryn
Zwiększenie wewnątrzkomórkowego stężenia metotreksatu i poliglutaminianów metotreksatu
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Winblastyna (Vinblastine) alkaloidy barwinka (Vinca) i analogi
Winkrystyna (Vincristine) alkaloidy barwinka (Vinca) i analogi
Winorelbina (Vinorelbine) alkaloidy barwinka (Vinca) i analogi
Działanie przeciwstawne.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Asparaginaza (Asparaginase) inne cytostatyki pochodzenia naturalnego
Zwiększenie ryzyka ciężkich neurologicznych działań niepożądanych.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Cytarabina (Cytarabine) antymetabolity pirymidyny
Nasilenie działania nefrotoksycznego.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Cisplatyna (Cisplatin) inne leki przeciwnowotworowe
Wrzodziejące uszkodzenie skóry u pacjentów z łuszczycą.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Amiodaron (Amiodarone) leki przeciwarytmiczne - klasa III

Interakcje metotreksatu z pożywieniem

Należy unikać spożywania napojów z dużą zawartością teofiliny lub kofeiny, które mogą zmniejszać skuteczność działania metotreksatu.

Interakcje metotreksatu z alkoholem

Nie należy spożywać alkoholu podczas stosowania metotreksatu ze względu na wzrost ryzyka uszkodzenia wątroby.

Wpływ metotreksatu na prowadzenie pojazdów

Metotreksat prawdopodobnie nie wpływa istotnie na zdolność prowadzenia pojazdów. Stopień nasilenia ośrodkowych działań niepożądanych (zawroty głowy, dezorientacja, senność, zmęczenie) musi zostać indywidualnie oceniony przez pacjenta. Szczególnie nasilone działania niepożądane mogą wystąpić u osób, które podczas leczenia metotreksatem spożywają alkohol.

Inne rodzaje interakcji

Jednoczesne napromieniowanie światłem UV może pogorszyć stan zmian łuszczycowych.

Wpływ metotreksatu na ciążę

Podczas leczenia metotreksatem, a także 6 miesięcy po zaprzestaniu leczenia należy stosować skuteczną metodę antykoncepcji. Lek może powodować wady wrodzone u płodu oraz wywołać poronienie.

Wpływ metotreksatu na laktację

Metotreksat przenika do mleka kobiecego i może wywierać negatywny wpływ na karmione dziecko. Stosowanie leku w okresie laktacji jest przeciwwskazane. Jeżeli istnieje konieczność przyjmowania metotreksatu to przed rozpoczęciem leczenia należy przerwać karmienie piersią.

Wpływ metotreksatu na płodność

Metotreksat może doprowadzić do zaburzenia płodności. Lek wpływa na proces spermatogenezy i zmniejszenie liczby plemników w nasieniu. Należy poinformować mężczyznę o tym fakcie i zaproponować konserwację nasienia przed rozpoczęciem leczenia. U kobiet metotreksat oddziałuje na rozwój komórki jajowej, może spowodować zaburzenia miesiączkowania, w tym całkowity brak miesiączki.

Skutki uboczne

niestrawność
nudności
wymioty
zawroty głowy
ból brzucha
wrzodziejące zapalenie jamy ustnej
zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych
Zwiększenie stężenia bilirubiny
utrata apetytu
zapalenie gardła
zapalenie jelit
zapalenie dziąseł
zmniejszona odporność na zakażenia
biegunka
ból głowy
nieostre widzenie
rumień
senność
świąd
wysypka
złe samopoczucie
jadłowstręt
dreszcze
Zapalenie naczyń krwionośnych
uczucie zmęczenia
zahamowanie czynności szpiku kostnego
choroby limfoproliferacyjne
krwawienia w różnych częściach ciała
powikłania płucne
mocznica
agranulocytoza
cukrzyca
depresja
drgawki
osteoporoza
pokrzywka
półpasiec
reakcje alergiczne
splątanie
zespół lyella – toksyczna nekroliza naskórka
zespół Stevensa-Johnsona
pancytopenia
wstrząs anafilaktyczny
nadwrażliwość na światło
ból stawów
zwłóknienie płuc
podrażnienie oczu
astma oskrzelowa
zawroty głowy pochodzenia błędnikowego
zapalenie płuc
utrata włosów
marskość wątroby
wzrost ciśnienia śródczaszkowego
zaburzenia krwiotworzenia
przemijające zaburzenia funkcji poznawczych
krwawienia z nosa
owrzodzenie błony śluzowej żołądka i jelit
zwłóknienie wątroby
zmniejszenie stężenia albumin w surowicy
zwiększona pigmentacja skóry
bolesność zmian łuszczycowych
powiększenie guzków reumatycznych
zaburzenia gojenia się ran
zapalenie i owrzodzenie błony śluzowej pęcherza moczowego
zapalenie i owrzodzenia błony śluzowej pochwy
niedociśnienie tętnicze
rumień wielopostaciowy
wybroczyny
zmiany nastroju
bezdech
smoliste stolce
niedokrwistość megaloblastyczna
niewydolność nerek
trądzik
incydenty zakrzepowo-zatorowe
skąpomocz
bezmocz
zaburzenia miesiączkowania
zespół złego wchłaniania
zapalenie osierdzia
Azotemia
oligospermia
wysięk osierdziowy
ciężkie zaburzenia widzenia
tamponada osierdzia
ostre zapalenie wątroby
nasilenie zmian pigmentacyjnych paznokci
rumieniowe wysypki skórne
złamania z przeciążenia
bezsenność
białkomocz
ginekomastia
impotencja
osłabienie mięśni
zaburzenia smaku
zapalenie spojówek
niedokrwistość aplastyczna
utrata libido
gorączka
krwawe wymioty
alergiczne zapalenie naczyń
niewydolność wątroby
ból mięśni
uogólniona limfadenopatia
posocznica
upławy
zakażenia oportunistyczne
zakażenia wirusem cytomegalii
nokardioza
histoplazmoza
kryptokokoza
rozsiane zakażenie wirusem opryszczki zwykłej
immunosupresja
hipogammaglobulinemia
zwiększenie liczby guzków dnawych
parestezje w kończynach
ostre jałowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych z odczynem oponowym
retinopatia
czyraczność
teleangiektazje
zapalenie gruczołów potowych
niepłodność
leukoencefalopatia
owrzodzenia skóry u pacjentów z łuszczycą

Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)

Bardzo często
(≥1/10)
Często
(≥1/100 do <1/10)
Niezbyt często
(≥1/1000 do <1/100)
Rzadko
(≥1/10 000 do < 1/1000)
Bardzo rzadko
(<1/10 000)
Częstość nieznana
Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych

Inne możliwe skutki uboczne

Skutki uboczne podania domięśniowego, dożylnego, dokanałowego, dotętniczego, podskórnego są równoważne ze skutkami ubocznymi po podaniu doustnym.
Po podaniu podskórnym obserwowane są głównie łagodne reakcje skórne.
Podanie domięśniowe może spowodować reakcje niepożądane w miejscu podania (pieczenie, rozwój ropnia jałowego, uszkodzenie tkanki tłuszczowej).
Po podaniu dokanałowym obserwowane jest działanie toksyczne na ośrodkowy układ nerwowy objawiające się gorączką, niedowładem, sztywnością karku, bólem pleców, głowy i ramion, sennością, drażliwością, drgawkami, otępieniem, śpiączką.

Objawy przedawkowania metotreksatu

W przypadku przedawkowania metotreksatu mogą wystąpić zaburzenia w obrębie układu krwiotwórczego i przewodu pokarmowego: małopłytkowość, leukopenia, zahamowanie czynności szpiku kostnego, trombocytopenia, pancytopenia, neutropenia, wrzodziejące zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, nudności, wymioty, krwawienia z przewodu pokarmowego. Oprócz tego odnotowano przypadki posocznicy, zaburzenia czynności nerek, wstrząsu septycznego, niedokrwistości aplastycznej, zgonu.

Mechanizm działania metotreksatu

Metotreksat to pochodna kwasu foliowego zaliczana do grupy antymetabolitów. Dzięki podobieństwu w budowie przestrzennej do kwasu foliowego i większemu powinowactwu do enzymu niż kwas foliowy, metotreksat przyłącza się do reduktazy dihydrofolianowej, która w warunkach fizjologicznych katalizuje przemianę dihydrofolianów do tetrahydrofolianów niezbędnych do syntezy DNA, RNA i białek. Hamowanie aktywności enzymu warunkuje działanie antyproliferacyjne i cytotoksyczne na komórki w fazie S cyklu komórkowego. Jest to podstawą zahamowania podziału szybko dzielących się komórek (m.in. komórek nowotworowych, komórek naskórka w łuszczycy), ale wiąże się to również z uszkodzeniem prawidłowych komórek. Zastosowanie metotreksatu w chorobach zapalnych wynika z działania immunomodulującego i przeciwzapalnego.

Wchłanianie metotreksatu

Metotreksat dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Po podaniu doustnym biodostępność leku wynosi 80-100%, a stężenie maksymalne zostaje osiągnięte w ciągu 1-2 h od podania. Maksymalne stężenia leku w surowicy po podaniu dożylnym/domięśniowym osiągane są w ciągu 0,5-1 h.

Dystrybucja metotreksatu

Metotreksat wiąże się w około 50% z białkami osocza. Podanie dokanałowe zapewnia dystrybucję leku do płynu mózgowo-rdzeniowego. Pozostałe drogi podania nie zapewniają osiągnięcia stężeń terapeutycznych leku w płynie mózgowo-rdzeniowym. Metotreksat ulega kumulacji w płynach wysiękowych w opłucnej i otrzewnej, co wpływa na opóźnienie eliminacji leku z organizmu.

Metabolizm metotreksatu

Metabolizmowi w wątrobie ulega około 10% podanej dawki metotreksatu. Głównym metabolitem powstającym przy udziale oksydazy aldehydowej jest 7-hydroksymetotreksat, który może wywierać wpływ na zdolność metotreksatu do hamowania syntezy DNA.

Wydalanie metotreksatu

Okres półtrwania leku podanego w małych dawkach wynosi od 3 do 10 h, natomiast w dużych dawkach wynosi od 8 do 15 h. Wydalaniu w postaci niezmienionej ulega 80-90% dawki leku, a wydalaniu w postaci 7-hydroksymetotreksatu około 3%. Wydalanie następuje głównie z moczem, natomiast w żółci znajduje się nie więcej niż 10% dawki. Lek prawdopodobnie podlega krążeniu wątrobowo-jelitowemu.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij