Erlotynib, Erlotinibum - Zastosowanie, działanie, opis

Podstawowe informacje o erlotynibie

Rok wprowadzenia na rynek
2004
Substancje aktywne
erlotynib
Działanie erlotynibu
przeciwnowotworowe (cytostatyczne, cytotoksyczne)
Postacie erlotynibu
tabletki, tabletki powlekane
Układy narządowe
układ endokrynny (dokrewny), układ oddechowy
Specjalności medyczne
Choroby płuc, Choroby wewnętrzne, Medycyna paliatywna, Onkologia kliniczna
Rys historyczny erlotynibu

Erlotynib został wprowadzony na rynek farmaceutyczny w 2004 roku w Stanach Zjednoczonych przez podmiot odpowiedzialny OSI PHARMS. Substancja jest pochodną chinazoliny i wykazuje działanie przeciwnowotworowe, jest inhibitorem kinazy tyrozynowej receptora naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR). Erlotynib znalazł zastosowanie w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuc, po niepowodzeniach pierwszej oraz drugiej linii terapii, raka trzustki oraz kilku innych typów nowotworów.

Wzór sumaryczny erlotynibu

C22H23N3O4

Spis treści

Wskazania do stosowania erlotynibu

Wskazaniem do stosowania erlotynibu jest leczenie pierwszego rzutu niedrobnokomórkowego raka płuc, zaawansowanego lub z przerzutami, z mutacjami aktywującymi EGFR. Związek stosuje się także w terapii drugiego rzutu u pacjentów, u których wcześniej nastąpiła stabilizacja choroby po chemioterapii lub doszło do niepowodzenia leczenia w wyniku stosowania chemioterapeutyków.

Substancja wykorzystywana jest również w leczeniu skojarzonym z gemcytabiną raka trzustki, zaawansowanego, nieoperacyjnego lub z przerzutami.

Dawkowanie erlotynibu

Erlotynib stosuje się doustnie, co najmniej 1 godzinę przed lub 2 godziny po posiłku. Leczenie powinno przebiegać pod kontrolą lekarza onkologa. Przed przystąpieniem do terapii należy wykonać badanie pod kątem mutacji EGFR. Pacjentom nałogowo palącym tytoń należy zalecić zaprzestanie palenia, gdyż znacznie zmniejsza się stężenie leku, a co za tym idzie - skuteczność terapii.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby).

Dawka zwykle stosowana (dobowa) u osób dorosłych: 25-150 mg.

Nie zaleca się stosowania erlotynibu u dzieci i młodzieży.

Przeciwskazania do stosowania erlotynibu

Przeciwwskazaniem do stosowania erlotynibu jest nadwrażliwość na substancję czynną oraz ciężka niewydolność nerek.

W przypadku wystąpienia w trakcie terapii poważnych zaburzeń czynności wątroby, śródmiąższowej choroby płuc czy perforacji przewodu pokarmowego, należy zaprzestać stosowania erlotynibu.

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania erlotynibu

Aby ocenić skuteczność i zasadność terapii erlotynibem, przed przystąpieniem do leczenia należy wykonać test określający status mutacji EGFR u pacjenta. Należy pobrać DNA guza z próbki tkanki lub wolnego DNA pochodzącego z próbki krwi (cfDNA). Jeżeli status mutacji EGFR z próbki krwi okaże się ujemny, należy dla pewności przeprowadzić test tkankowy, z uwagi na możliwe zafałszowanie wyniku.

Pacjent uzależniony od nikotyny i wyrobów tytoniowych powinien być poinformowany o negatywnym wpływie nałogu na stężenie leku we krwi oraz możliwym braku skuteczności leczenia przeciwnowotworowego. Osoby nałogowo palące powinny zaprzestać tej czynności przed rozpoczęciem leczenia erlotynibem.

U pacjentów stosujących erlotynib może dość do rozwinięcia się śródmiąższowej choroby płuc. W przypadku wystąpienia narastających, niewyjaśnionych objawów ze strony płuc, takich jak duszność, kaszel i gorączka, należy przerwać stosowanie leku po konsultacji z onkologiem. 

Bardzo częstym działaniem niepożądanym w trakcie terapii jest biegunka (około 50% leczonych). W przypadku ciężkiej biegunki, nudności, jadłowstrętu, wymiotów i odwodnienia, należy przerwać stosowanie substancji i wdrożyć nawadnianie drogą dożylną. U pacjentów zagrożonych odwodnieniem należy monitorować czynność nerek oraz poziom elektrolitów w surowicy, w szczególności potasu.

Należy zachować ostrożność w przypadku osób z czynną chorobą wątroby lub przyjmujących równocześnie leki wpływające toksycznie na wątrobę. Nie należy stosować erlotynibu u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami wątroby.

Istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia perforacji przewodu pokarmowego u pacjentów leczonych erlotynibem, szczególnie przyjmujących równocześnie leki z grupy NLPZ, kortykosteroidy, taksany a także z czynnym wrzodem trawiennym lub chorobą uchyłkową jelit w wywiadzie.

 Ze względu na możliwość wystąpienia ciężkich zmian skórnych analogicznych do zespołu Stevensa-Johnsona, należy zachować ostrożność w przypadku pojawienia się pryszczy, rozległych, skórnych zmian pęcherzowych lub złuszczających i rozważyć przerwanie leczenia erlotynibem.

Substancja może powodować zapalenie rogówki. Pacjenci z objawami takimi jak łzawienie, nadwrażliwość na światło, nieostre widzenie, ból oraz zaczerwienienie oka, powinni niezwłocznie skonsultować się z okulistą. W przypadku zdiagnozowania wrzodziejącego zapalenia rogówki, należy po konsultacji z onkologiem przerwać lub zakończyć leczenie erlotynibem. Szczególnie narażone są osoby noszące soczewki kontaktowe, z ciężką postacią suchości oka lub zapaleniem rogówki w wywiadzie.

Interakcje erlotynibu z innymi substancjami czynnymi

Stosowanie wyżej wymienionych substancji może osłabić działanie erlotynibu, co może prowadzić do zmniejszenia aktywności terapeutycznej leku.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Beksaroten (Bexarotene) inne leki przeciwnowotworowe
Deferazyroks (Deferasirox) antidota - odtrutki i środki chelatujące
Deksametazon (Dexamethasone) glikokortykosteroidy
Dekslanzoprazol (Dexlansoprazole) IPP - inhibitory pompy protonowej
Efawirenz (Efavirenz) nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy
Enzalutamid (Enzalutamide) inne leki przeciwnowotworowe
Eslikarbazepina (Eslicarbazepine) leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe
Esomeprazol (Esomeprazole) IPP - inhibitory pompy protonowej
Etrawiryna (Etravirine) nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy
Famotydyna (Famotidine) antagoniści receptorów histaminowych H2
Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital) inne leki przeciwpadaczkowe
Fenytoina (Phenytoin) leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów
Karbamazepina (Carbamazepine) leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe
Lansoprazol (Lansoprazole) IPP - inhibitory pompy protonowej
Mitotan (Mitotane) inne leki przeciwnowotworowe
Newirapina (Nevirapine) nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy
Okskarbazepina (Oxcarbazepine) leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów
Omeprazol (Omeprazole) IPP - inhibitory pompy protonowej
Pantoprazol (Pantoprazole) IPP - inhibitory pompy protonowej
Prymidon (Primidone) barbiturany i pochodne
Rabeprazol (Rabeprazole) IPP - inhibitory pompy protonowej
Ranitydyna (Ranitidine) antagoniści receptorów histaminowych H2
Ryfampicyna (Rifampicin (rifampin)) antybiotyki - INNE
Wemurafenib (Vemurafenib) inhibitory kinazy białkowej
Wodorotlenek glinu (Aluminium hydroxide) substancje zobojętniające
Tlenek magnezu (Magnesium oxide) związki magnezu
Węglan wapnia (Calcium carbonate) związki wapnia
Leki te stosowane łącznie z erlotynibem mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie wątroby i zaburzać pracę tego narządu.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Bedakilina (Bedaquiline) substancje stosowane w leczeniu gruźlicy
Epirubicyna (Epirubicin) antybiotyki cytostatyczne
Idelalizyb (Idelalisib) inne leki przeciwnowotworowe
Klofarabina (Clofarabine) antymetabolity, analogi puryn
Leflunomid (Leflunomide) selektywne leki immunosupresyjne
Lomitapid (Lomitapide) inne substancje zmniejszające stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi o zróżnicowanym mechanizmie działania
Metotreksat (Methotrexate) antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego)
Naltrekson (Naltrexone) antagoniści receptora opioidowego
Teryflunomid (Teriflunomide) selektywne leki immunosupresyjne
Tioguanina (Tioguanine) antymetabolity, analogi puryn
Trabektedyna (Trabectedin) inne cytostatyki pochodzenia naturalnego
Stosowanie powyższych leków w trakcie terapii przeciwnowotworowej zwiększa ryzyko wystąpienia i nasilenia objawów niepożądanego działania erlotynibu.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Amiodaron (Amiodarone) leki przeciwarytmiczne - klasa III
Aprepitant (Aprepitant) antagoniści receptorów neurokiniowych 1 - NK1
Atazanawir (Atazanavir) inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy
Boceprewir (Boceprevir) inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy
Ciprofloksacyna (Ciprofloxacin) fluorochinolony
Daklataswir (Daclatasvir) substancje przeciwwirusowe stosowane w HCV
Darunawir (Darunavir) inhibitory proteazy HIV
Diltiazem (Diltiazem) leki blokujące kanały wapniowe - działające na mięsień sercowy
Erytromycyna (Erythromycin) antybiotyki makrolidowe - makrolidy
Flukonazol (Fluconazole) przeciwgrzybicze pochodne triazolu
Fluoksetyna (Fluoxetine) SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Fluwoksamina (Fluvoxamine) SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Fosaprepitant (Fosaprepitant) antagoniści receptorów neurokiniowych 1 - NK1
Indynawir (Indinavir) inhibitory proteazy HIV
Itrakonazol (Itraconazole) przeciwgrzybicze pochodne triazolu
Izoniazyd (Isoniazid) substancje stosowane w leczeniu gruźlicy
Klarytromycyna (Clarithromycin) antybiotyki makrolidowe - makrolidy
Norfloksacyna (Norfloxacin) fluorochinolony
Sertralina (Sertraline) SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Styrypentol (Stiripentol) inne leki przeciwpadaczkowe
Telitromycyna (Telithromycin) antybiotyki makrolidowe - makrolidy
Werapamil (Verapamil) leki blokujące kanały wapniowe - działające na mięsień sercowy
Worykonazol (Voriconazole) przeciwgrzybicze pochodne triazolu
Netupitant (Netupitant) antagoniści receptorów neurokiniowych 1 - NK1
Rolapitant (Rolapitant) antagoniści receptorów neurokiniowych 1 - NK1
Jednoczesne stosowanie statyn z erlotynibem zwiększa ryzyko miopatii, łącznie z rzadko występującą rabdomiolizą. W skrajnych przypadkach może dojść do niewydolności nerek.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Atorwastatyna (Atorvastatin) statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA
Fluwastatyna (Fluvastatin) statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA
Lowastatyna (Lovastatin (monacolin k, mevinolin)) statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA
Prawastatyna (Pravastatin) statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA
Rosuwastatyna (Rosuvastatin) statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA
Simwastatyna (Simvastatin) statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA
Stosowanie powyższych substancji jednocześnie z erlotynibem może spowodować nasilenie jego działania i możliwość wystąpienia działań niepożądanych.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Cerytynib (Ceritinib) inhibitory kinazy białkowej
Ibrutynib (Ibrutinib) inhibitory kinazy białkowej
Kabozantynib (Cabozantinib) inhibitory kinazy białkowej
Ketokonazol (Ketoconazole) przeciwgrzybicze pochodne imidazolu
Lapatynib (Lapatinib) inne leki przeciwnowotworowe
Ponatynib (Ponatinib) inhibitory kinazy białkowej
Sorafenib (Sorafenib) inhibitory kinazy białkowej
Sunitynib (Sunitinib) inne leki przeciwnowotworowe
Enkorafenib (Encorafenib) inhibitory kinazy białkowej
Brygatynib (Brigatinib) inhibitory kinazy białkowej
Rybocyklib (Ribociclib) inhibitory kinazy białkowej
Łączne stosowanie piperachiny z erlotynibem zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Piperachina (Piperaquine) substancje przeciwmalaryczne o zróżnicowanym mechanizmie działania
Jednoczesne stosowanie metoksalenu z erlotynibem może skutkować wzrostem wrażliwości skóry na promieniowanie UV oraz ryzyka poparzenia skóry.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Metoksalen (Methoxsalen) substancje czynne stosowane w dermatologii
Skutkiem równoległego stosowania erlotynibu z warfaryną może być nasilenie przeciwzakrzepowego działania warfaryny oraz ryzyko wystąpienia krwawień groźnych dla życia.
Substancja czynna: Grupa farmakoterapeutyczna:
Warfaryna (Warfarin) leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K

Interakcje erlotynibu z pożywieniem

Podczas terapii erlotynibem należy unikać spożywania grejpfruta oraz soku z tego owocu. Związki czynne obecne w grejpfrucie są inhibitorami  CYP3A4, co może hamować metabolizm erlotynibu i zwiększać jego stężenie w surowicy oraz ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Pokarm zwiększa biodostępność erlotynibu, zaleca się stosowanie leku na czczo lub dwie godziny po posiłku.

Interakcje erlotynibu z alkoholem

Brak danych na temat interakcji erlotynibu z alkoholem.

Wpływ erlotynibu na prowadzenie pojazdów

Brak danych na temat wpływu erlotynibu na zdolność prowadzenia pojazdów oraz obsługi maszyn.

Inne rodzaje interakcji

Erlotynib wchodzi w interakcję z dziurawcem zwyczajnym, który jest induktorem izoenzymu CYP3A4,  biorącego udział w metabolizmie leku. Stosowanie ziela z dziurawca w trakcie terapii prowadzi do osłabienia działania erlotynibu, a tym samym do zmniejszenia skuteczności leczenia przeciwnowotworowego. 

Palenie tytoniu zmniejsza stężenie erlotynibu w osoczu i skuteczność leczenia przeciwnowotworowego. Należy zachęcać pacjentów do jak najszybszego zaprzestania palenia, najlepiej  przed rozpoczęciem leczenia.

Erlotynib wywiera wpływ na wyniki badań diagnostycznych. W trakcie przyjmowania leku obserwowano wzrost aktywności aminotransferaz wątrobowych oraz zwiększone stężenie bilirubiny we krwi.

Wpływ erlotynibu na ciążę

Brak danych na temat bezpieczeństwa stosowania erlotynibu u kobiet w ciąży. Badania na zwierzętach nie wykazały działania teratogennego ani negatywnego wpływu na poród, natomiast odnotowano zwiększenie śmiertelności zarodka i płodu u szczurów i królików. Ze względu na ograniczone informacje w tym zakresie, kobiety w wieku rozrodczym powinny unikać zachodzenia w ciążę w trakcie leczenia erlotynibem oraz minimum 2 tygodnie po jego zakończeniu, stosując skuteczne metody antykoncepcji.

Wpływ erlotynibu na laktację

Brak informacji na temat przenikania erlotynibu do mleka matki karmiącej oraz przeprowadzonych badań dotyczących wpływu substancji na wytwarzanie mleka. Nie zaleca się karmienia piersią w trakcie leczenia oraz co najmniej 2 tygodnie po przyjęciu ostatniej dawki erlotynibu.

Wpływ erlotynibu na płodność

Nie przeprowadzono badań na temat wpływu erlotynibu na płodność u ludzi. U zwierząt przyjmujących substancję nie wykazano zaburzeń płodności, natomiast odnotowano embriotoksyczność, resorpcję zarodka oraz działanie toksyczne na płód.

Skutki uboczne

łysienie
biegunka
ból głowy
depresja
duszność
kaszel
wymioty
zakażenia
niestrawność
nudności
suchość skóry
świąd
nieprawidłowe wyniki badań czynności wątroby
wysypka
wzdęcia
zapalenie jamy ustnej
zapalenie spojówek
neuropatia
zmęczenie
zmniejszenie masy ciała
ból brzucha
jadłowstręt
gorączka
dreszcze
suche zapalenie rogówki i spojówek
trądzik
niespecyficzne zapalenie spojówek
krwawienie z przewodu pokarmowego
zapalenie rogówki
krwawienia z nosa
zapalenie mieszków włosowych
zanokcica
trądzikowe zapalenie skóry
pęknięcia skóry
niewydolność nerek
przebarwienia skóry
perforacja przewodu pokarmowego
Śródmiąższowa choroba płuc
białkomocz
nadmierne owłosienie
kruche i wiotkie paznokcie
zapalenie nerek
wrastanie, nadmierny wzrost, pogrubienie rzęs
niewydolność wątroby
zespół erytrodyzestezji dłoniowo-podeszwowej
martwica toksyczno-rozpływna naskórka
Zapalenie błony naczyniowej oka
zespół Stevensa-Johnsona
perforacje rogówki
owrzodzenie rogówki

Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)

Bardzo często
(≥1/10)
Często
(≥1/100 do <1/10)
Niezbyt często
(≥1/1000 do <1/100)
Rzadko
(≥1/10 000 do < 1/1000)
Bardzo rzadko
(<1/10 000)
Częstość nieznana
Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych

Objawy przedawkowania erlotynibu

Do objawów przedawkowania erlotynibu należą biegunka, wysypka oraz zwiększona aktywność aminotransferaz wątrobowych. Badania wykazały, że pacjenci onkologiczni wykazują tolerancję na pojedynczą dawkę leku wynoszącą 1600 mg, natomiast u osób zdrowych, tolerancja na lek jest znacznie mniejsza i objawy niepożądane wynikające z przedawkowania mogą wystąpić już po kilku dniach stosowania.

Mechanizm działania erlotynibu

Mechanizm działania przeciwnowotworowego erlotynibu nie jest do końca znany. Wiadomo, że erlotynib hamuje wewnątrzkomórkową fosforylację kinazy tyrozynowej związanej z receptorem naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR). EGFR ulega ekspresji na powierzchni komórek zarówno prawidłowych, jak i nowotworowych. W wyniku mutacji EGFR, która mam miejsce w przypadku nowotworów, dochodzi do niekontrolowanego podziału komórek i zahamowania ich apoptozy. Erlotynib blokuje proliferację oraz indukuje rozpad komórek nowotworowych.

Wchłanianie erlotynibu

Erlotynib wchłania się w około 60% po podaniu doustnym, jego biodostępność po podaniu z posiłkiem jest znacznie większa, w przybliżeniu wynosi 100%. Maksymalne stężenie substancji w osoczu występuje 4 godziny po podaniu. Erlotynib cechuje zmniejszenie rozpuszczalności przy wartości pH powyżej 5. Z tego względu produkty lecznicze z grupy inhibitorów pompy protonowej, leki zobojętniające kwas solny czy antagoniści receptora H2, które zwiększają pH żołądka, mogą zmniejszać rozpuszczalność substancji i tym samym jej dostępność biologiczną.

Dystrybucja erlotynibu

Erlotynib wiąże się z białkami osocza w około 95%, z albuminami oraz z kwaśną α1-glikoproteiną. Średnia rzeczywista objętość dystrybucji wynosi 232 litrów. Substancja ulega dystrybucji do tkanki nowotworowej.

Metabolizm erlotynibu

Erlotynib jest metabolizowany w układzie enzymatycznym izoenzymów cytochromu, głównie przy udziale CYP3A4 oraz CYP1A2. Metabolizm przebiega w wątrobie, jelitach, płucach oraz tkankach nowotworowych. Erlotynib na drodze O-demetylacji ulega przemianie do dwóch głównych metabolitów: OSI-420 i OSI-413, wykazujących porównywalną siłę działania co substancja wyjściowa. Stężenie metabolitów w osoczu sięga granicy 10%, wykazują one podobną farmakokinetykę do erlotynibu.

Wydalanie erlotynibu

Erlotynib jest eliminowany w ponad 90% w postaci metabolitów z kałem, wydalanie nerkowe stanowi jedynie około 9% przyjętej dawki doustnej. Mniej niż 2% podanego leku wydala się w postaci niezmienionej. 

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij