fT3 – badanie, za wysokie, poniżej normy. Jakie są wskazania do oznaczenia i jak interpretrować wyniki?
Barbara Sitek

fT3 – badanie, za wysokie, poniżej normy. Jakie są wskazania do oznaczenia i jak interpretrować wyniki?

Badanie poziomu FT3 jest jednym z podstawowych oznaczeń hormonalnych krwi, które należy wykonać przy podejrzeniu choroby tarczycy. Nie ma znaczenia, czy objawy wskazują na nadczynność gruczołu czy też na jego niedoczynność, ponieważ w obu przypadkach wskazane jest wykonanie analizy tego stężenia. Badanie najczęściej towarzyszy ocenie innych hormonów oraz obliczeniu stosunku FT3 do FT4 (tzw. konwersji trójjodotryoniny do tyroksyny) i porównaniu tychże do poziomu TSH. Jak należy się przygotować do badania, czy do pobrania krwi trzeba być na czczo oraz na co wskazuje podwyższony i obniżony poziom FT3? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Objawy, które towarzyszą chorobom tarczycy, są z reguły mało specyficzne i mogą być kojarzone z szeregiem innych schorzeń. Dość często zdarza się też, że przez dłuższy czas bywają lekceważone, ponieważ są przypisywane zmęczeniu lub uważane za skutki stresu. Z tego powodu choroby tarczycy są zazwyczaj rozpoznawane dość późno. Aby skrócić ten proces i uchronić się przed błędną diagnozą, warto regularnie wykonywać profilaktyczne badania laboratoryjne, w tym oznaczenie poziomu FT3 i pozostałych hormonów związanych z pracą tarczycy.

Co to jest FT3?

FT3, czyli inaczej trójjodotyronina, chociaż jest uznawana za hormon tarczycy, tak prawie w całości powstaje poza tym gruczołem. Proces ten, nazywany konwersją, ma miejsce w tkankach obwodowych, gdzie dochodzi do odjodowania, czyli odłączenia cząsteczki jodu od tyroksyny (FT4) – drugiego z hormonów tarczycowych. Tym samym jedynie niewielka część FT3 jest wytwarzana przez komórki tarczycy.

Zdecydowana większość trójjodotyroniny obecnej w ustroju jest związana z białkami osocza i pozostaje nieaktywna. FT3, czyli wolna frakcja trójjodotyroniny, jest to ta część puli hormonu, która pozostaje niezwiązana i dzięki temu wykazuje aktywny wpływ na komórki ludzkiego organizmu. I to jej poziom jest oznaczany podczas badania laboratoryjnego. Choć frakcja ta stanowi mniej niż 1% z całej puli, to wykazuje kilkukrotnie silniejsze działanie, niż wolna frakcja tyroksyny (FT4). Ma również szerszy zakres działania i jest szybciej metabolizowana. FT3 jest hormonem o wielokierunkowym działaniu, wpływającym m.in. na rozwój i działanie układu pokarmowego, nerwowego i rozrodczego, a także na pracę mięśnia sercowego, bilans wodny organizmu i regulację siły mięśniowej. FT3 jest też niezbędna do prawidłowego metabolizmu białek, węglowodanów (cukrów) i lipidów (tłuszczy) oraz funkcjonowania nerek.

Produkcja FT4, z której pochodzi większość FT3, jest kontrolowana przez wydzielany przez przysadkę mózgową hormon tyreotropowy, czyli TSH. Ze względu na to, że te trzy hormony są ze sobą tak ściśle powiązane, to zazwyczaj ich poziom jest oznaczany jednocześnie, aby móc kompleksowo ocenić funkcjonowanie tarczycy. W przypadku uzyskania nieprawidłowego wyniku TSH diagnostyka pracy tarczycy powinna być zawsze rozszerzona o badanie FT3 i FT4, a dodatkowo o anty-TPO i anty-TG.

Jakie są wskazania do badania FT3?

Oznaczenie poziomu FT3 jest jednym z pierwszych badań wykonywanych u pacjentów podejrzewanych o niedoczynność lub nadczynność tarczycy. Objawami niedoczynności gruczołu tarczycowego są m.in.: przewlekłe zmęczenie, osłabienie i senność, zaparcia, przyrost masy ciała, sucha, blada skóra, wypadanie włosów, obrzęk szyi i powiek, bóle stawowe, spowolnienie mowy, uczucie zimna i obniżenie nastroju. Na nadczynność tarczycy mogą natomiast wskazywać: biegunki, obniżenie wagi ciała, nadmierna potliwość, bezsenność, drażliwość, przyspieszenie akcji serca (kołatanie serca), a u kobiet również zaburzenia cyklu menstruacyjnego. Oznaczenie stężenia FT3 jest również wykorzystywane do monitorowania skuteczności terapii stosowanej przy nadczynności tarczycy, raku tarczycy, tyreotoksykozie (jest to zagrażający życiu stan znacznego podwyższenia stężenia hormonów tarczycy), czy zespole niskiej trójjodotyroniny.

Ze względu na fakt, że nieprawidłowy poziom hormonów tarczycy może doprowadzić do niedorozwoju umysłowego u niemowląt, badanie to jest również wykonywane jako test przesiewowy u wszystkich noworodków.

Powiązane produkty

FT3 – przebieg badania, cena/refundacja

W trakcie badania pobierana jest próbka krwi żylnej, najczęściej z żyły łokciowej. Oznaczenie nie musi być wykonywane na czczo, warto jednak zgłosić się na nie w godzinach porannych, w miarę możliwości przed przyjęciem pierwszej dawki leków, jeśli takie zażywamy. Należy poinformować swojego lekarza i personel laboratorium o wszystkich stosowanych preparatach, mogą one bowiem wpływać na zafałszowanie wyniku. Dotyczy to szczególnie pacjentów leczonych heparyną, środkami przeciwpadaczkowymi lub przyjmujących preparaty hormonalne, zwłaszcza estrogeny. Pacjenci leczeni heparyną powinni zgłosić się na badanie dopiero po odczekaniu kilku dni po zakończeniu leczenia. Skierowanie na badanie umożliwiające wykonanie go w ramach NFZ jest zazwyczaj wystawiane przez lekarza specjalistę, najczęściej endokrynologa, ginekologa lub dermatologa. Pacjenci decydujący się na prywatne wykonanie oznaczenia FT3 zapłacą za nie około 15–20 zł.

Sprawdź, czy leki hormonalne na receptę, które przepisał Ci lekarz, znajdziesz na DOZ.pl

FT3 – jak interpretować wyniki badania? Normy FT3 dla kobiet i mężczyzn

U zdrowych osób stężenie wolnej frakcji trójjodotyroniny powinno mieścić się w zakresie od 2,25 do 6,0 pmol/l (1,5–4,0 ng/l), przy jednoczesnym stężeniu TSH pomiędzy 0,4 a 4,0 mIU/l.

Podwyższone stężenie FT3 wskazuje na nadczynność tarczycy, która może być skutkiem m.in.: choroby Gravesa-Basedowa, wczesnej fazy choroby Hashimoto, zapalenia tarczycy, guza przysadki wydzielającego TSH, gruczolaka lub nowotworu tarczycy, a także wola toksycznego wieloguzkowego. Do wzrostu poziomu FT3 może także dochodzić w czasie ciąży, po badaniach obrazowych z użyciem kontrastu i u pacjentów leczonych m.in. tyroksyną, metforminą, preparatami zawierającymi jod (np. kelp), heparyną, amiodaronem, lekami przeciwpadaczkowymi, glikokortykoidami lub propranololem.

Stężenie FT3 poniżej zakresu normy jest najczęściej wynikiem niedoczynności tarczycy, powstającej w wyniku m.in.: autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (choroby Hashimoto), atroficznego zapalenia tarczycy, wrodzonych defektów syntezy hormonów, guzów lub innych chorób przysadki przebiegających z obniżeniem poziomu TSH, a także amyloidozy. Do obniżenia poziomu FT3 dochodzi także u pacjentów poddawanych radioterapii tarczycy lub immunoterapii (będącej częścią leczenia przeciwnowotworowego), ponadto u osób cierpiących na niedobory jodu lub leczonych litem czy tyroksyną.

Które badanie warto wykonać przy oznaczeniu FT3?

Poziom FT3 powinien być analizowany łącznie z badaniem poziomu FT4 i TSH, a także anty-TPO i anty-TG. Porównanie stężeń wszystkich hormonów (przede wszystkim trzech pierwszych), będących elementami składowymi tzw. panelu tarczycowego, pozwala na postawienie właściwej diagnozy dotyczącej pracy gruczołu tarczycowego, który wpływa na funkcjonowanie innych narządów i wywoływanie ewentualnych zaburzeń. Czasami zdarza się również, że lekarz wskaże pacjentowi wykonanie innych badań hormonalnych, chcąc mieć pełen obraz stanu gospodarki hormonalnej. Do tych badań włączy wówczas oznaczenie prolaktyny (PRL), Estradiolu (E2), globuliny wiążącej hormony płciowe (SHGB) oraz dehydroepiandrosteronu lub siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S).

Jaka jest zależność między FT3, FT4 i TSH?

Stosunek ilości FT3 do FT4, którym posługuje się część endokrynologów, pozwala na stwierdzenie, czy konwersja hormonów tarczycy przebiega prawidłowo. Warto jednak pamiętać, że na proporcję FT3 do FT4 ma wpływ również szereg czynników, niezwiązanych z pracą tarczycy, np. niedobory jodu, czy choroby sercowo-naczyniowe. Pomimo popularności internetowych kalkulatorów umożliwiających samodzielne wyliczenie tego parametru, warto zostawić interpretację wyniku lekarzowi, który zna pozostałe wyniki naszych badań, jak również wcześniejszą historię choroby.

Porównanie stężenia FT3 i FT4 ze stężeniem TSH umożliwia natomiast określenie kierunku ewentualnych zaburzeń w pracy tarczycy i wykrycie subklinicznych postaci niedoczynności i nadczynności tarczycy, w których poziom FT3 i FT4 znajduje się jeszcze w granicach normy, a poziom TSH ulega obniżeniu lub podwyższeniu. Na niedoczynność tarczycy wskazują obniżone wartości FT3 i FT4 oraz wysokie stężenie TSH, na nadczynność natomiast niskie TSH i podwyższone stężenia FT3 i FT4. Wartość stężenia FT3 przy prawidłowym stężeniu FT4 i obniżonym stężeniu TSH pozwala również  na rozróżnienie: subklinicznej niedoczynności tarczycy (FT3 jest wtedy w normie), tyreotoksykozy (na którą wskazuje podwyższone FT3) i zespołu niskiej T3 (gdy FT3 znajduje się poniżej zakresu referencyjnego).

  1. R. Caquet, 250 badań laboratoryjnych, Warszawa, 2007, s. 443–444.
  2. J. Karpińska i in., Pierwotne, wtórne i jatrogenne zaburzenia czynności tarczycy, „Choroby Serca i Naczyń", 2007, tom 4, nr 1.
  3. K. Łącka i in. Leczenie niedoczynności tarczycy, „Farmacja Współczesna", 2008, nr 1.
  4. W. Zgliszczyński, Wielka Interna. Endokrynologia, Warszawa, 2020, s. 312–322.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia) – przyczyny i objawy

    Hiperprolaktynemia może być jednym z objawów guza przysadki (łac. prolactinoma), chorób podwzgórza, zaburzeń funkcji gruczołu tarczycowego (np. niewyrównania niedoczynności tarczycy), niewydolności nerek, ale także ciąży. Objawami, które powinny skłonić pacjenta do zbadania poziomu PRL, są zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, mlekotok, uderzenia gorąca, trądzik lub zauważalnie obniżone libido. Leczenie hiperprolaktynemii polega głównie na farmakoterapii i leczeniu przyczynowym podwyższonego stężenia PRL, czyli choroby, która wywołała ten stan.

  • APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

    APTT to jeden z parametrów krwi, którego oznaczenie jest bardzo ważne w ocenie stopnia krzepliwości krwi pacjenta, u którego planowana jest operacja chirurgiczna lub który jest leczony z powodu chorób natury zakrzepowo-zatorowej. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na czas częściowej tromboplastyny po aktywacji mogą być choroby wątroby lub zaburzenia ilości witaminy K w organizmie. Jak wygląda badanie APTT, czy jest refundowane i jak się do niego przygotować?

  • D-dimery – wskazania, normy, podwyższone. Poziom d-dimerów a zakrzepica

    Badanie d-dimerów we krwi jest jednym z głównych parametrów wykorzystywanych w diagnostyce chorób zakrzepowych takich jak zakrzepica żył głębokich dolnych czy zatorowość płucna. Skrzepy krwi znajdujące się w naczyniach krwionośnych mogą zamknąć światło tych przewodów i doprowadzić w ten sposób do bardzo poważnych komplikacji zdrowotnych. Wyróżnia się cztery podstawowe metody oznaczania stężenia d-dimerów we krwi (metoda lateksowa, immunoenzymatyczna, aglutynacji pełnej krwi i wykorzystująca przeciwciała znakowane technetem). Kiedy wykonać badanie, ile kosztuje oznaczenie stężenia d-dimerów, jak się do niego przygotować? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

  • Cholesterol HDL – badanie, normy. Co oznacza obniżony poziom „dobrego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu HDL jest jednym z głównych oznaczeń zlecanych osobom, u których ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest wysokie. Pacjenci chorujący na cukrzycę, po przebytym zawale serca, palacze oraz kobiety przyjmujące hormonalną terapię antykoncepcyjną, beta-blokery lub retinoidy powinni częściej oznaczać poziom dobrego cholesterolu i jego stosunek do LDL. Badaniami dodatkowymi, które zaleca się wykonać przy oznaczeniu HDL, są stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów. Jak należy się przygotować do oznaczenia poziomu HDL? Ile kosztuje badanie? Czy może być refundowane? Czy aby zbadać poziom cholesterolu HDL, trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Erytropoetyna (EPO) – badanie, normy, interpretacja wyników

    Badanie erytropoetyny (EPO) jest wskazane podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób krwi i nerek. Dzięki analizie poziomu erytropoetyny możliwe jest kontrolowanie odpowiedzi na wdrożone leczenie anemii, nadkrwistości i niedokrwistości. Wysoki poziom EPO jest charakterystyczny dla sportowców, którzy swoje treningi odbywają w terenach górskich, ale także, co ciekawe, dla osób palących papierosy. Badanie poziomu erytropoetyny często towarzyszy analizie morfologii krwi i hematokrytowi. Jaka jest norma EPO we krwi, czy do badania erytropoetyny należy zgłosić się na czczo i czy stosowanie EPO przez sportowców jest równoznaczne ze stosowaniem dopingu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu LDL jest jednym z elementów tzw. lipidogramu, który zaleca się wykonywać minimum raz do roku, w ramach badań profilaktycznych. Przeprowadzenie tego oznaczenia ma na celu potwierdzenie wydolności lub dysfunkcji pracy wątroby. Na zaburzenia ilości „złego cholesterolu” wpływa szereg czynników, które są związane głównie z dietą i stylem życia. Jak wygląda badanie, jakie są normy cholesterolu LDL, ile kosztuje oznaczenie i czy na pobranie krwi trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol całkowity – badanie, norma i interpretacja wyników

    Badanie poziomu cholesterolu całkowitego to jedno z podstawowych badań, które ocenia ogólny poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity to suma cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz cholesterolu VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości).

  • Lipidogram (profil lipidowy). Badanie, normy, przygotowanie

    Lipidy, czyli tłuszcze, to najważniejsze źródło energii w diecie człowieka. Jako składniki błon komórkowych i rozpuszczalniki niektórych substancji, np. witamin i hormonów, pełnią kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ludzkiego organizmu. Zaburzenia lipidowe występujące u pacjentów z nadwagą, otyłością lub obciążonym wywiadem rodzinnym mogą skutkować schorzeniami układu krwionośnego i sercowo-naczyniowego oraz podwyższać ryzyko udaru mózgu.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij