Żelazo (Fe)  – badanie mikroelementów we krwi. Norma, niedokrwistość, hemochromatoza
Barbara Sitek

Żelazo (Fe) – badanie mikroelementów we krwi. Norma, niedokrwistość, hemochromatoza

Żelazo jest głównym składnikiem hemoglobiny i mioglobiny, czyli białek odpowiadających za transport tlenu i dwutlenku węgla za pośrednictwem krwi. Ilość żelaza w organizmie zależy od wielu czynników, do których zalicza się przede wszystkim podaż tego mikroelementu wraz z pożywieniem oraz stopień wchłaniania i utraty żelaza w przewodzie pokarmowym, moczowym czy drogach rodnych. Wyjątkową zmienność stężenia żelaza we krwi zauważa się u kobiet miesiączkujących. Jak wygląda badanie poziomu żelaza w surowicy krwi, jak się do niego przygotować, ile kosztuje i jak groźne są nadmiar i niedobór żelaza? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

Żelazo (Fe) jest jednym z najważniejszych mikroelementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Dla zdrowia człowieka niebezpieczny jest zarówno jego niedobór, jak i nadmiar. Konsekwencją tych zaburzeń jest rozwój poważnych schorzeń, wpływających na dysfunkcję wielu narządów, w skrajnych przypadkach prowadząc nawet do śmierci. Niedokrwistość wynikająca z niedoboru żelaza należy do najczęściej diagnozowanych niedokrwistości występujących w grupie kobiet miesiączkujących, ciężarnych i w okresie laktacji, a pomiar stężenia żelaza we krwi jest jednym z pierwszych badań zlecanych w przypadku jej podejrzenia.

Czym jest żelazo?

Żelazo należy do grupy mikroelementów, czyli takich pierwiastków, które muszą być stale dostarczane do ustroju w niewielkich ilościach, aby zachować optymalne funkcjonowanie tkanek i narządów. W organizmie zdrowego, dorosłego człowieka znajduje się około 3–4 mg żelaza, które zlokalizowane jest przede wszystkim w postaci związanej, jako element takich białek, jak hemoglobina, mioglobina czy enzymy mitochondrialne.

Rola żelaza w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu

Ze względu na swoje właściwości chemiczne żelazo bierze aktywny udział w transporcie tlenu i dwutlenku węgla w organizmie. Ponad 60% całej ustrojowej puli żelaza jest zużywane do produkcji hemoglobiny, będącej głównym składnikiem erytrocytów, czyli czerwonych komórek krwi. Hemoglobina jest najważniejszym białkiem wykorzystywanym do dostarczania cząsteczek tlenu wszystkim komórkom ciała. Pozostała część żelaza znajduje się w postaci związanej w mioglobinie, dostarczającej tlen do mięśni szkieletowych, ponadto w enzymach odpowiedzialnych za procesy oddychania komórkowego, w enzymach chroniących komórki przed stresem oksydacyjnym, a także w enzymach biorących udział w procesie syntezy serotoniny, hormonów tarczycy, związków wysokoenergetycznych (niezbędnych do przemian biochemicznych), a także w syntezie DNA, prostaglandyn i tlenku azotu. Prawidłowy poziom żelaza we krwi jest niezbędny do tego, aby wszystkie te procesy fizjologiczne mogły przebiegać w niezakłócony sposób. Około 25% żelaza stanowi jego pula zapasowa, zlokalizowana głównie w wątrobie oraz śledzionie. Aby organizm mógł prawidłowo funkcjonować, musi być zachowana równowaga pomiędzy zużyciem a dostarczaniem mu tego pierwiastka. W przypadku, gdy ilość żelaza w organizmie ulega obniżeniu, zwiększa się jego wchłanianie z pożywienia, a gdy występuje nadmiar, ilość wchłanianego żelaza ulega zmniejszeniu. Z uwagi na to, że mechanizm ten ma ograniczone możliwości działania, zdarza się, że poziom żelaza znajduje się poza prawidłowym zakresem, co może skutkować rozwojem zaburzeń w pracy całego organizmu.

Powiązane produkty

Badanie poziomu żelaza we krwi – przygotowanie

Oznaczenie poziomu żelaza we krwi zalecane jest przede wszystkim pacjentom, u których zachodzi podejrzenie niedokrwistości lub hemochromatozy – nadmiernego magazynowania żelaza w organizmie, ale także wszystkim osobom zdrowym, w ramach corocznych rutynowych badań diagnostycznych. Grupami o zwiększonym ryzyku niedokrwistości z niedoboru żelaza są przede wszystkim kobiety ciężarne oraz osoby aktywnie uprawiające sport. To szczególnie oni powinni regularnie wykonywać badania oceniające gospodarkę żelazem. Badanie poziomu żelaza we krwi może być refundowane przez NFZ, jeśli na takie oznaczenie otrzymamy skierowanie od lekarza (POZ lub specjalisty). Cena badania wykonanego we własnym zakresie to koszt około 10 zł. Ocena stężenia żelaza we krwi może być także częścią innego badania – jonogramu (badanie refundowane na podstawie skierowania lub możliwe do wykonania prywatnie, wówczas jego koszt to około 30 zł)

Ze względu na to, że poziom żelaza we krwi waha się w ciągu dnia, najlepiej jest wykonywać to badanie zawsze o tej samej porze i  najlepiej w godzinach porannych. Do testu należy zgłosić się na czczo, zachowując minimum 12 h przerwy w spożywaniu posiłków.

Żelazo – norma dla kobiety, mężczyzny i dziecka w wynikach badań

Prawidłowy zakres stężenia żelaza może mieścić się w różnych przedziałach, w zależności od tego, w jakim laboratorium wykonywane jest badanie. Najczęściej jednak normy dla kobiet, mężczyzn i dzieci wyglądają następująco:

  • mężczyźni: 70–200 µg/dl
  • kobiety: 55–180 µg/dl
  • niemowlęta do 6. m.ż. : 35–155 µg/dl
  • dzieci od 6. miesiąca do 15. roku życia: 45–185 µg/dl
  • dziewczęta powyżej 15 lat: 40–145 µg/dl
  • chłopcy powyżej 15 lat: 55–160 µg/dl.

Przy interpretacji wyniku należy zawsze odnosić się do zakresów referencyjnych proponowanych przez laboratorium, w którym wykonano test. Jeżeli poziom żelaza jest wyższy niż norma, zostanie on oznaczony symbolem lub H (ang. High – wysoki), a jeśli niższy: lub L (ang. Low – niski).

Zbyt niski poziom żelaza – przyczyny i objawy

Obniżony poziom żelaza powoduje wiele niekorzystnych skutków zdrowotnych w ludzkim organizmie, w tym przede wszystkim rozwój niedokrwistości z niedoboru żelaza, czyli niedokrwistości syderoblastycznej. Niedobór żelaza jest najczęściej spotykanym deficytem pokarmowym występującym u kobiet miesiączkujących, ciężarnych i znajdujących się w okresie laktacji, ale przyczyną jego wystąpienia mogą być także różne schorzenia, takie jak krwawienia z przewodu pokarmowego, towarzyszące chorobie wrzodowej, hemoroidom, czy chorobom nowotworowym, obfite krwawienia miesięczne i inne krwawienia z dróg rodnych, utrata krwi na skutek urazu lub zabiegu chirurgicznego oraz jakiekolwiek inne krwawienia występujące w ustroju. Niekiedy niedobór żelaza może także wynikać z zaburzeń wchłaniania tego pierwiastka w przewodzie pokarmowym, przewlekłych biegunek, wyczynowego uprawiania sportu lub niewłaściwych nawyków żywieniowych. W rzadkich przypadkach przyczyną obniżonego stężenia żelaza mogą być także wrodzone mutacje, skutkujące niedoborem białek transportowych lub zaburzeniami syntezy hemu (białka występującego w erytrocytach, odpowiedzialnego za transport tlenu) oraz hemodializowanie u pacjentów z niewydolnością nerek.

Objawy mogące wskazywać na obniżone stężenie żelaza to przede wszystkim bladość skóry i śluzówek, wzrost podatności na infekcje, uczucie znużenia i osłabienia i towarzysząca mu senność, zawroty i bóle głowy, zadyszka, bóle w klatce piersiowej, pękanie kącików ust, bóle kończyn, a u dzieci także zaburzenia czynności poznawczych i trudności w nauce. W przypadku odnotowania jednego lub kilku z nich warto odwiedzić lekarza i wykonać kontrolne badania laboratoryjne.

Hemochromatoza – przyczyny i objawy zbyt wysokiego poziomu żelaza w organizmie

Nadmiar żelaza jest rzadszym zjawiskiem niż jego niedobór, jednak równie niebezpiecznym dla organizmu. Zazwyczaj jest on skutkiem hemochromatozy pierwotnej – choroby metabolicznej powodującej nadmierne wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego lub hemochromatozy wtórnej – wynikającej z nadmiernej podaży żelaza w diecie lub będącej skutkiem rozpadu erytrocytów. Nadmiarowe ilości żelaza odkładają się w gruczołach i narządach wewnętrznych, prowadząc do zaburzeń w ich funkcjonowaniu, a w końcu nawet do niewydolności. Hemochromatoza może prowadzić m.in. do marskości wątroby, nadmiernej pigmentacji skóry, cukrzycy, zaburzeń hormonalnych, kardiomiopatii czy niewydolności serca.

Objawy kliniczne choroby zaczynają się pojawiać, gdy ilość żelaza w organizmie wynosi ok. 15–20 gramów i obejmują m.in. wypadanie włosów, stany podgorączkowe, senność, męczliwość, ciemnienie powłok skórnych, zaburzenia miesiączkowania, arytmię, cukrzycę, niedoczynność tarczycy czy encefalopatię wątrobową. Przy zaobserwowaniu jednego lub kilku z nich warto udać się do lekarza i zaplanować dalsze postępowanie diagnostyczne.

Jak zadbać o prawidłowe stężenie żelaza?

Aby zapewnić sobie prawidłowe stężenie żelaza, należy zadbać o jego odpowiedni poziom w swojej codziennej diecie. Produkty szczególnie bogate w żelazo to m.in. czerwone mięso i jego podroby (wątróbka wołowa i wieprzowa), suche nasiona roślin strączkowych, produkty zbożowe z pełnego przemiału, jajka, zielone warzywa (natka pietruszki, brokuły, szpinak) oraz orzechy. Pacjenci chorujący na hemochromatozę powinni ograniczać spożywanie tego typu potraw, natomiast osoby cierpiące na niedokrwistość powinny zwiększyć ich podaż, rozważając również dodatkowe wzbogacenie jej o odpowiednie suplementy diety zawierające żelazo.

  1. R. Caquet, 250 badań laboratoryjnych, Warszawa, 2007, s. 495 – 499.
  2. K. Korzeniowska i in., Zaburzenia gospodarki żelaza, Farmacja Współczesna, nr 5, 2012.
  3. M. Kuras i in. Żelazo i cynk główne mikroelementy niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, Lek w Polsce, nr 5 (288), 2015.
  4. R. Dębski i in., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie profilaktyki niedoboru żelaza oraz niedokrwistości z niedoboru żelaza niską dawką żelaza hemowego u kobiet- stan na 2013 r., Ginekologia Polska, nr 1 (85), 2014.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Podwyższona prolaktyna (hiperprolaktynemia) – przyczyny i objawy

    Hiperprolaktynemia może być jednym z objawów guza przysadki (łac. prolactinoma), chorób podwzgórza, zaburzeń funkcji gruczołu tarczycowego (np. niewyrównania niedoczynności tarczycy), niewydolności nerek, ale także ciąży. Objawami, które powinny skłonić pacjenta do zbadania poziomu PRL, są zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę, mlekotok, uderzenia gorąca, trądzik lub zauważalnie obniżone libido. Leczenie hiperprolaktynemii polega głównie na farmakoterapii i leczeniu przyczynowym podwyższonego stężenia PRL, czyli choroby, która wywołała ten stan.

  • APTT – czas kaolinowo-kefalinowy, normy i wskazania. Kiedy należy wykonać badanie?

    APTT to jeden z parametrów krwi, którego oznaczenie jest bardzo ważne w ocenie stopnia krzepliwości krwi pacjenta, u którego planowana jest operacja chirurgiczna lub który jest leczony z powodu chorób natury zakrzepowo-zatorowej. Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na czas częściowej tromboplastyny po aktywacji mogą być choroby wątroby lub zaburzenia ilości witaminy K w organizmie. Jak wygląda badanie APTT, czy jest refundowane i jak się do niego przygotować?

  • D-dimery – wskazania, normy, podwyższone. Poziom d-dimerów a zakrzepica

    Badanie d-dimerów we krwi jest jednym z głównych parametrów wykorzystywanych w diagnostyce chorób zakrzepowych takich jak zakrzepica żył głębokich dolnych czy zatorowość płucna. Skrzepy krwi znajdujące się w naczyniach krwionośnych mogą zamknąć światło tych przewodów i doprowadzić w ten sposób do bardzo poważnych komplikacji zdrowotnych. Wyróżnia się cztery podstawowe metody oznaczania stężenia d-dimerów we krwi (metoda lateksowa, immunoenzymatyczna, aglutynacji pełnej krwi i wykorzystująca przeciwciała znakowane technetem). Kiedy wykonać badanie, ile kosztuje oznaczenie stężenia d-dimerów, jak się do niego przygotować? Odpowiadamy w niniejszym artykule.

  • Cholesterol HDL – badanie, normy. Co oznacza obniżony poziom „dobrego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu HDL jest jednym z głównych oznaczeń zlecanych osobom, u których ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych jest wysokie. Pacjenci chorujący na cukrzycę, po przebytym zawale serca, palacze oraz kobiety przyjmujące hormonalną terapię antykoncepcyjną, beta-blokery lub retinoidy powinni częściej oznaczać poziom dobrego cholesterolu i jego stosunek do LDL. Badaniami dodatkowymi, które zaleca się wykonać przy oznaczeniu HDL, są stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i trójglicerydów. Jak należy się przygotować do oznaczenia poziomu HDL? Ile kosztuje badanie? Czy może być refundowane? Czy aby zbadać poziom cholesterolu HDL, trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Erytropoetyna (EPO) – badanie, normy, interpretacja wyników

    Badanie erytropoetyny (EPO) jest wskazane podczas prowadzenia procesu diagnostycznego chorób krwi i nerek. Dzięki analizie poziomu erytropoetyny możliwe jest kontrolowanie odpowiedzi na wdrożone leczenie anemii, nadkrwistości i niedokrwistości. Wysoki poziom EPO jest charakterystyczny dla sportowców, którzy swoje treningi odbywają w terenach górskich, ale także, co ciekawe, dla osób palących papierosy. Badanie poziomu erytropoetyny często towarzyszy analizie morfologii krwi i hematokrytowi. Jaka jest norma EPO we krwi, czy do badania erytropoetyny należy zgłosić się na czczo i czy stosowanie EPO przez sportowców jest równoznaczne ze stosowaniem dopingu? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol LDL – badanie, normy, podwyższony. Jak obniżyć zbyt wysoki poziom „złego cholesterolu”?

    Badanie poziomu cholesterolu LDL jest jednym z elementów tzw. lipidogramu, który zaleca się wykonywać minimum raz do roku, w ramach badań profilaktycznych. Przeprowadzenie tego oznaczenia ma na celu potwierdzenie wydolności lub dysfunkcji pracy wątroby. Na zaburzenia ilości „złego cholesterolu” wpływa szereg czynników, które są związane głównie z dietą i stylem życia. Jak wygląda badanie, jakie są normy cholesterolu LDL, ile kosztuje oznaczenie i czy na pobranie krwi trzeba być na czczo? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Cholesterol całkowity – badanie, norma i interpretacja wyników

    Badanie poziomu cholesterolu całkowitego to jedno z podstawowych badań, które ocenia ogólny poziom cholesterolu we krwi. Cholesterol całkowity to suma cholesterolu LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), cholesterolu HDL (lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz cholesterolu VLDL (lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości).

  • Lipidogram (profil lipidowy). Badanie, normy, przygotowanie

    Lipidy, czyli tłuszcze, to najważniejsze źródło energii w diecie człowieka. Jako składniki błon komórkowych i rozpuszczalniki niektórych substancji, np. witamin i hormonów, pełnią kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ludzkiego organizmu. Zaburzenia lipidowe występujące u pacjentów z nadwagą, otyłością lub obciążonym wywiadem rodzinnym mogą skutkować schorzeniami układu krwionośnego i sercowo-naczyniowego oraz podwyższać ryzyko udaru mózgu.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij